ಪ್ರೌಢಾನುಭೂತಿಃ
ಪ್ರೌಢಪ್ರೌಢನಿಜಾನುಭೂತಿಗಲಿತದ್ವೈತೇನ್ದ್ರಜಾಲೋ ಗುರು-
ರ್ಗೂಢಂ ಗೂಢಮಘೌಘದುಷ್ಟಕುಧಿಯಾಂ ಸ್ಪಷ್ಟಂ ಸುಧೀಶಾಲಿನಾಮ್ ।
ಸ್ವಾನ್ತೇ ಸಮ್ಯಗಿಹಾನುಭೂತಮಪಿ ಸಚ್ಛಿಶಿಷ್ಯಾವಬೋಧಾಯ ತ-
ತ್ಸತ್ಯಂ ಸಂಸ್ಮೃತವಾನ್ಸಮಸ್ತಜಗತಾಂ ನೈಜಂ ನಿಜಾಲೋಕನಾತ್ ॥ 1॥
ದ್ವೈತಂ ಮಯ್ಯಖಿಲಂ ಸಮುತ್ಥಿತಮಿದಂ ಮಿಥ್ಯಾ ಮನಃಕಲ್ಪಿತಂ
ತೋಯಂ ತೋಯವಿವರ್ಜಿತೇ ಮರುತಲೇ ಭ್ರಾನ್ತ್ಯೈವ ಸಿದ್ಧಂ ನ ಹಿ ।
ಯದ್ಯೇವಂ ಖಲು ದೃಶ್ಯಮೇತದಖಿಲಂ ನಾಹಂ ನ ವಾ ತನ್ಮಮ
ಪ್ರೌಢಾನನ್ದಚಿದೇಕಸನ್ಮಯವಪುಃ ಶುದ್ಧೋಽಸ್ಮ್ಯಖಂಡೋಽಸ್ಮ್ಯಹಮ್ ॥ 2॥
ದೇಹೋ ನಾಹಮಚೇತನೋಽಯಮನಿಶಂ ಕುಡ್ಯಾದಿವನ್ನಿಶ್ಚಿತೋ
ನಾಹಂ ಪ್ರಾಣಮಯೋಽಪಿ ವಾ ದೃತಿಧೃತೋ ವಾಯುರ್ಯಥಾ ನಿಶ್ಚಿತಃ ।
ಸೋಽಹಂ ನಾಪಿ ಮನೋಮಯಃ ಕಪಿಚಲಃ ಕಾರ್ಪಣ್ಯದುಷ್ಟೋ ನ ವಾ
ಬುದ್ಧಿರ್ಬುದ್ಧಕುವೃತ್ತಿಕೇವ ಕುಹನಾ ನಾಜ್ಞಾನಮನ್ಧಂತಮಃ ॥ 3॥
ನಾಹಂ ಖಾದಿರಪಿ ಸ್ಫುಟಂ ಮರುತಲಭ್ರಾಜತ್ಪಯಃಸಾಮ್ಯತ-
ಸ್ತೇಭ್ಯೋ ನಿತ್ಯವಿಲಕ್ಷಣೋಽಖಿಲದೃಶಿಃ ಸೌರಪ್ರಕಾಶೋ ಯಥಾ ।
ದೃಶ್ಯೈಃ ಸಂಗವಿವರ್ಜಿತೋ ಗಗನವತ್ಸಮ್ಪೂರ್ಣರೂಪೋಽಸ್ಮ್ಯಹಂ
ವಸ್ತುಸ್ಥಿತ್ಯನುರೋಧತಸ್ತ್ವಹಮಿದಂ ವೀಚ್ಯಾದಿ ಸಿನ್ಧುರ್ಯಥಾ ॥ 4॥
ನಿರ್ದ್ವೈತೋಽಸ್ಮ್ಯಹಮಸ್ಮಿ ನಿರ್ಮಲಚಿದಾಕಾಶೋಽಸ್ಮಿ ಪೂರ್ಣೋಽಸ್ಮ್ಯಹಂ
ನಿರ್ದೇಹೋಽಸ್ಮಿ ನಿರಿನ್ದ್ರಿಯೋಽಸ್ಮಿ ನಿತರಾಂ ನಿಷ್ಪ್ರಾಣವರ್ಗೋಽಸ್ಮ್ಯಹಮ್ ।
ನಿರ್ಮುಕ್ತಾಶುಭಮಾನಸೋಽಸ್ಮಿ ವಿಗಲದ್ವಿಜ್ಞಾನಕೋಶೋಽಸ್ಮ್ಯಹಂ
ನಿರ್ಮಾಯೋಽಸ್ಮಿ ನಿರನ್ತರೋಽಸ್ಮಿ ವಿಪುಲಪ್ರೌಢಪ್ರಕಾಶೋಽಸ್ಮ್ಯಹಮ್ ॥ 5॥
ಮತ್ತೋಽನ್ಯನ್ನ ಹಿ ಕಿಂಚಿದಸ್ತಿ ಯದಿ ಚಿದ್ಭಾಸ್ಯಂ ತತಸ್ತನ್ಮೃಷಾ
ಗುಂಜಾವಹ್ನಿವದೇವ ಸರ್ವಕಲನಾಧಿಷ್ಠಾನಭೂತೋಽಸ್ಮ್ಯಹಮ್ ।
ಸರ್ವಸ್ಯಾಪಿ ದೃಗಸ್ಮ್ಯಹಂ ಸಮರಸಃ ಶಾನ್ತೋಽಸ್ಮ್ಯಪಾಪೋಽಸ್ಮ್ಯಹಂ
ಪೂರ್ಣೋಽಸ್ಮಿ ದ್ವಯವರ್ಜಿತೋಽಸ್ಮಿ ವಿಪುಲಾಕಾಶೋಽಸ್ಮಿ ನಿತ್ಯೋಽಸ್ಮ್ಯಹಮ್ ॥ 6॥
ಮಯ್ಯಸ್ಮಿನ್ಪರಮಾರ್ಥಕೇ ಶ್ರುತಿಶಿರೋವೇದ್ಯೇ ಸ್ವತೋ ಭಾಸನೇ
ಕಾ ವಾ ವಿಪ್ರತಿಪತ್ತಿರೇತದಖಿಲಂ ಭಾತ್ಯೇವ ಯತ್ಸಂನಿಧೇಃ ।
ಸೌರಾಲೋಕವಶಾತ್ಪ್ರತೀತಮಖಿಲಂ ಪಶ್ಯನ್ನ ತಸ್ಮಿಂಜನಃ
ಸಂದಿಗ್ಧೋಽಸ್ತ್ಯತ ಏವ ಕೇವಲಶಿವಃ ಕೋಽಪಿ ಪ್ರಕಾಶೋಽಸ್ಮ್ಯಹಮ್ ॥ 7॥
ನಿತ್ಯಸ್ಫೂರ್ತಿಮಯೋಽಸ್ಮಿ ನಿರ್ಮಲಸದಾಕಾಶೋಽಸ್ಮಿ ಶಾನ್ತೋಽಸ್ಮ್ಯಹಂ
ನಿತ್ಯಾನನ್ದಮಯೋಽಸ್ಮಿ ನಿರ್ಗತಮಹಾಮೋಹಾನ್ಧಕಾರೋಽಸ್ಮ್ಯಹಮ್ ।
ವಿಜ್ಞಾತಂ ಪರಮಾರ್ಥತತ್ತ್ವಮಖಿಲಂ ನೈಜಂ ನಿರಸ್ತಾಶುಭಂ
ಮುಕ್ತಪ್ರಾಪ್ಯಮಪಾಸ್ತಭೇದಕಲನಾಕೈವಲ್ಯಸಂಜ್ಞೋಽಸ್ಮ್ಯಹಮ್ ॥ 8॥
ಸ್ವಾಪ್ನದ್ವೈತವದೇವ ಜಾಗ್ರತಮಪಿ ದ್ವೈತಂ ಮನೋಮಾತ್ರಕಂ
ಮಿಥ್ಯೇತ್ಯೇವ ವಿಹಾಯ ಸಚ್ಚಿದಮಲಸ್ವಾನ್ತೈಕರೂಪೋಽಸ್ಮ್ಯಹಮ್ ।
ಯದ್ವಾ ವೇದ್ಯಮಶೇಷಮೇತದನಿಶಂ ಮದ್ರೂಪಮೇವೇತ್ಯಪಿ
ಜ್ಞಾತ್ವಾ ತ್ಯಕ್ತಮರುನ್ಮಹೋದಧಿರಿವ ಪ್ರೌಢೋ ಗಭೀರೋಽಸ್ಮ್ಯಹಮ್ ॥ 9॥
ಗನ್ತವ್ಯಂ ಕಿಮಿಹಾಸ್ತಿ ಸರ್ವಪರಿಪೂರ್ಣಸ್ಯಾಪ್ಯಖಂಡಾಕೃತೇಃ
ಕರ್ತವ್ಯಂ ಕಿಮಿಹಾಸ್ತಿ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯತನೋರ್ಮೋಕ್ಷೈಕರೂಪಸ್ಯ ಮೇ ।
ನಿರ್ದ್ವೈತಸ್ಯ ನ ಹೇಯಮನ್ಯದಪಿ ವಾ ನೋ ವಾಪ್ಯುಪೇಯಾನ್ತರಂ
ಶಾನ್ತೋಽದ್ಯಾಸ್ಮಿ ವಿಮುಕ್ತತೋಯವಿಮಲೋ ಮೇಘೋ ಯಥಾ ನಿರ್ಮಲಃ ॥ 10॥
ಕಿಂ ನ ಪ್ರಾಪ್ತಮಿತಃ ಪುರಾ ಕಿಮಧುನಾ ಲಬ್ಧಂ ವಿಚಾರಾದಿನಾ
ಯಸ್ಮಾತ್ತತ್ಸುಖರೂಪಮೇವ ಸತತ್ತಂ ಜಾಜ್ವಲ್ಯಮಾನೋಽಸ್ಮ್ಯಹಮ್ ।
ಕಿಂ ವಾಪೇಕ್ಷ್ಯಮಿಹಾಪಿ ಮಯ್ಯತಿತರಾಂ ಮಿಥ್ಯಾವಿಚಾರಾದಿಕಂ
ದ್ವೈತಾದ್ವೈತವಿವರ್ಜಿತೇ ಸಮರಸೇ ಮೌನಂ ಪರಂ ಸಮ್ಮತಮ್ ॥ 11॥
ಶ್ರೋತವ್ಯಂ ಚ ಕಿಮಸ್ತಿ ಪೂರ್ಣಸುದೃಶೋ ಮಿಥ್ಯಾಪರೋಕ್ಷಸ್ಯ ಮೇ
ಮನ್ತವ್ಯಂ ಚ ನ ಮೇಽಸ್ತಿ ಕಿಂಚಿದಪಿ ವಾ ನಿಃಸಂಶಯಜ್ಯೋತಿಷಃ ।
ಧ್ಯಾತೃಧ್ಯೇಯವಿಭೇದಹಾನಿವಪುಷೋ ನ ಧ್ಯೇಯಮಸ್ತ್ಯೇವ ಮೇ
ಸರ್ವಾತ್ಮೈಕಮಹಾರಸಸ್ಯ ಸತತಂ ನೋ ವಾ ಸಮಾಧಿರ್ಮಮ ॥ 12॥
ಆತ್ಮಾನಾತ್ಮವಿವೇಚನಾಪಿ ಮಮ ನೋ ವಿದ್ವತ್ಕೃತಾ ರೋಚತೇ-
ಽನಾತ್ಮಾ ನಾಸ್ತಿ ಯದಸ್ತಿ ಗೋಚರವಪುಃ ಕೋ ವಾ ವಿವೇಕ್ತುಂ ಕ್ಷಮೀ ।
ಮಿಥ್ಯಾವಾದವಿಚಾರಚಿನ್ತನಮಹೋ ಕುರ್ವನ್ತ್ಯದೃಷ್ಟಾತ್ಮಕಾ
ಭ್ರಾನ್ತಾ ಏವ ನ ಪಾರಗಾ ದೃಢಧಿಯಸ್ತೂಷ್ಣೀಂ ಶಿಲಾವತ್ಸ್ಥಿತಃ ॥ 13॥
ವಸ್ತುಸ್ಥಿತ್ಯನುರೋಧತಸ್ತ್ವಹಮಹೋ ಕಶ್ಚಿತ್ಪದಾರ್ಥೋ ನ ಚಾ-
ಪ್ಯೇವಂ ಕೋಽಪಿ ವಿಭಾಮಿ ಸಂತತದೃಶೀ ವಾಙ್ಮಾನಸಾಗೋಚರಃ ।
ನಿಷ್ಪಾಪೋಽಸ್ಮ್ಯಭಯೋಽಸ್ಮ್ಯಹಂ ವಿಗತದುಃಶಂಕಾಕಲಂಕೋಽಸ್ಮ್ಯಹಂ
ಸಂಶಾನ್ತಾನುಪಮಾನಶೀತಲಮಹಃಪ್ರೌಢಪ್ರಕಾಶೋಽಸ್ಮ್ಯಹಮ್ ॥ 14॥
ಯೋಽಹಂ ಪೂರ್ವಮಿತಃ ಪ್ರಶಾನ್ತಕಲನಾಶುದ್ಧೋಽಸ್ಮಿ ಬುದ್ಧೋಽಸ್ಮ್ಯಹಂ
ಯಸ್ಮಾನ್ಮತ್ತ ಇದಂ ಸಮುತ್ಥಿತಮಭೂದೇತನ್ಮಯಾ ಧಾರ್ಯತೇ ।
ಮಯ್ಯೇವ ಪ್ರಲಯಂ ಪ್ರಯಾತಿ ನಿರಧಿಷ್ಠಾನಾಯ ತಸ್ಮೈ ಸದಾ
ಸತ್ಯಾನನ್ದಚಿದಾತ್ಮಕಾಯ ವಿಪುಲಪ್ರಜ್ಞಾಯ ಮಹ್ಯಂ ನಮಃ ॥ 15॥
ಸತ್ತಾಚಿತ್ಸುಖರೂಪಮಸ್ತಿ ಸತತಂ ನಾಹಂ ಚ ನ ತ್ವಂ ಮೃಷಾ
ನೇದಂ ವಾಪಿ ಜಗತ್ಪ್ರದೃಷ್ಟಮಖಿಲಂ ನಾಸ್ತೀತಿ ಜಾನೀಹಿ ಭೋ ।
ಯತ್ಪ್ರೋಕ್ತಂ ಕರುಣಾವಶಾತ್ತ್ವಯಿ ಮಯಾ ತತ್ಸತ್ಯಮೇತತ್ಸ್ಫುಟಂ
ಶ್ರದ್ಧತ್ಸ್ವಾನಘ ಶುದ್ಧಬುದ್ಧಿರಸಿ ಚೇನ್ಮಾತ್ರಾಸ್ತು ತೇ ಸಂಶಯಃ ॥ 16॥
ಸ್ವಾರಸ್ಯೈಕಸುಬೋಧಚಾರುಮನಸೇ ಪ್ರೌಢಾನುಭೂತಿಸ್ತ್ವಿಯಂ
ದಾತವ್ಯಾ ನ ತು ಮೋಹದುಗ್ಧಕುಧಿಯೇ ದುಷ್ಟಾನ್ತರಂಗಾಯ ಚ ।
ಯೇಯಂ ರಮ್ಯವಿದರ್ಪಿತೋತ್ತಮಶಿರಃ ಪ್ರಾಪ್ತಾ ಚಕಾಸ್ತಿ ಸ್ವಯಂ
ಸಾ ಚೇನ್ಮರ್ಕಟಹಸ್ತದೇಶಪತಿತಾ ಕಿಂ ರಾಜತೇ ಕೇತಕೀ ॥ 17॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮತ್ಪರಮಹಂಸಪರಿವ್ರಾಜಕಾಚಾರ್ಯಸ್ಯ
ಶ್ರೀಗೋವಿನ್ದಭಗವತ್ಪೂಜ್ಯಪಾದಶಿಷ್ಯಸ್ಯ
ಶ್ರೀಮಚ್ಛಂಕರಭಗವತಃ ಕೃತೌ
ಪ್ರೌಢಾನುಭೂತಿಃ ಸಮ್ಪೂರ್ಣಾ ॥
**************
प्रौढानुभूतिः
प्रौढप्रौढनिजानुभूतिगलितद्वैतेन्द्रजालो गुरु-
र्गूढं गूढमघौघदुष्टकुधियां स्पष्टं सुधीशालिनाम् ।
स्वान्ते सम्यगिहानुभूतमपि सच्छिशिष्यावबोधाय त-
त्सत्यं संस्मृतवान्समस्तजगतां नैजं निजालोकनात् ॥ १॥
द्वैतं मय्यखिलं समुत्थितमिदं मिथ्या मनःकल्पितं
तोयं तोयविवर्जिते मरुतले भ्रान्त्यैव सिद्धं न हि ।
यद्येवं खलु दृश्यमेतदखिलं नाहं न वा तन्मम
प्रौढानन्दचिदेकसन्मयवपुः शुद्धोऽस्म्यखण्डोऽस्म्यहम् ॥ २॥
देहो नाहमचेतनोऽयमनिशं कुड्यादिवन्निश्चितो
नाहं प्राणमयोऽपि वा दृतिधृतो वायुर्यथा निश्चितः ।
सोऽहं नापि मनोमयः कपिचलः कार्पण्यदुष्टो न वा
बुद्धिर्बुद्धकुवृत्तिकेव कुहना नाज्ञानमन्धंतमः ॥ ३॥
नाहं खादिरपि स्फुटं मरुतलभ्राजत्पयःसाम्यत-
स्तेभ्यो नित्यविलक्षणोऽखिलदृशिः सौरप्रकाशो यथा ।
दृश्यैः सङ्गविवर्जितो गगनवत्सम्पूर्णरूपोऽस्म्यहं
वस्तुस्थित्यनुरोधतस्त्वहमिदं वीच्यादि सिन्धुर्यथा ॥ ४॥
निर्द्वैतोऽस्म्यहमस्मि निर्मलचिदाकाशोऽस्मि पूर्णोऽस्म्यहं
निर्देहोऽस्मि निरिन्द्रियोऽस्मि नितरां निष्प्राणवर्गोऽस्म्यहम् ।
निर्मुक्ताशुभमानसोऽस्मि विगलद्विज्ञानकोशोऽस्म्यहं
निर्मायोऽस्मि निरन्तरोऽस्मि विपुलप्रौढप्रकाशोऽस्म्यहम् ॥ ५॥
मत्तोऽन्यन्न हि किंचिदस्ति यदि चिद्भास्यं ततस्तन्मृषा
गुञ्जावह्निवदेव सर्वकलनाधिष्ठानभूतोऽस्म्यहम् ।
सर्वस्यापि दृगस्म्यहं समरसः शान्तोऽस्म्यपापोऽस्म्यहं
पूर्णोऽस्मि द्वयवर्जितोऽस्मि विपुलाकाशोऽस्मि नित्योऽस्म्यहम् ॥ ६॥
मय्यस्मिन्परमार्थके श्रुतिशिरोवेद्ये स्वतो भासने
का वा विप्रतिपत्तिरेतदखिलं भात्येव यत्संनिधेः ।
सौरालोकवशात्प्रतीतमखिलं पश्यन्न तस्मिञ्जनः
संदिग्धोऽस्त्यत एव केवलशिवः कोऽपि प्रकाशोऽस्म्यहम् ॥ ७॥
नित्यस्फूर्तिमयोऽस्मि निर्मलसदाकाशोऽस्मि शान्तोऽस्म्यहं
नित्यानन्दमयोऽस्मि निर्गतमहामोहान्धकारोऽस्म्यहम् ।
विज्ञातं परमार्थतत्त्वमखिलं नैजं निरस्ताशुभं
मुक्तप्राप्यमपास्तभेदकलनाकैवल्यसंज्ञोऽस्म्यहम् ॥ ८॥
स्वाप्नद्वैतवदेव जाग्रतमपि द्वैतं मनोमात्रकं
मिथ्येत्येव विहाय सच्चिदमलस्वान्तैकरूपोऽस्म्यहम् ।
यद्वा वेद्यमशेषमेतदनिशं मद्रूपमेवेत्यपि
ज्ञात्वा त्यक्तमरुन्महोदधिरिव प्रौढो गभीरोऽस्म्यहम् ॥ ९॥
गन्तव्यं किमिहास्ति सर्वपरिपूर्णस्याप्यखण्डाकृतेः
कर्तव्यं किमिहास्ति निष्क्रियतनोर्मोक्षैकरूपस्य मे ।
निर्द्वैतस्य न हेयमन्यदपि वा नो वाप्युपेयान्तरं
शान्तोऽद्यास्मि विमुक्ततोयविमलो मेघो यथा निर्मलः ॥ १०॥
किं न प्राप्तमितः पुरा किमधुना लब्धं विचारादिना
यस्मात्तत्सुखरूपमेव सतत्तं जाज्वल्यमानोऽस्म्यहम् ।
किं वापेक्ष्यमिहापि मय्यतितरां मिथ्याविचारादिकं
द्वैताद्वैतविवर्जिते समरसे मौनं परं सम्मतम् ॥ ११॥
श्रोतव्यं च किमस्ति पूर्णसुदृशो मिथ्यापरोक्षस्य मे
मन्तव्यं च न मेऽस्ति किंचिदपि वा निःसंशयज्योतिषः ।
ध्यातृध्येयविभेदहानिवपुषो न ध्येयमस्त्येव मे
सर्वात्मैकमहारसस्य सततं नो वा समाधिर्मम ॥ १२॥
आत्मानात्मविवेचनापि मम नो विद्वत्कृता रोचते-
ऽनात्मा नास्ति यदस्ति गोचरवपुः को वा विवेक्तुं क्षमी ।
मिथ्यावादविचारचिन्तनमहो कुर्वन्त्यदृष्टात्मका
भ्रान्ता एव न पारगा दृढधियस्तूष्णीं शिलावत्स्थितः ॥ १३॥
वस्तुस्थित्यनुरोधतस्त्वहमहो कश्चित्पदार्थो न चा-
प्येवं कोऽपि विभामि संततदृशी वाङ्मानसागोचरः ।
निष्पापोऽस्म्यभयोऽस्म्यहं विगतदुःशङ्काकलङ्कोऽस्म्यहं
संशान्तानुपमानशीतलमहःप्रौढप्रकाशोऽस्म्यहम् ॥ १४॥
योऽहं पूर्वमितः प्रशान्तकलनाशुद्धोऽस्मि बुद्धोऽस्म्यहं
यस्मान्मत्त इदं समुत्थितमभूदेतन्मया धार्यते ।
मय्येव प्रलयं प्रयाति निरधिष्ठानाय तस्मै सदा
सत्यानन्दचिदात्मकाय विपुलप्रज्ञाय मह्यं नमः ॥ १५॥
सत्ताचित्सुखरूपमस्ति सततं नाहं च न त्वं मृषा
नेदं वापि जगत्प्रदृष्टमखिलं नास्तीति जानीहि भो ।
यत्प्रोक्तं करुणावशात्त्वयि मया तत्सत्यमेतत्स्फुटं
श्रद्धत्स्वानघ शुद्धबुद्धिरसि चेन्मात्रास्तु ते संशयः ॥ १६॥
स्वारस्यैकसुबोधचारुमनसे प्रौढानुभूतिस्त्वियं
दातव्या न तु मोहदुग्धकुधिये दुष्टान्तरङ्गाय च ।
येयं रम्यविदर्पितोत्तमशिरः प्राप्ता चकास्ति स्वयं
सा चेन्मर्कटहस्तदेशपतिता किं राजते केतकी ॥ १७॥
इति श्रीमत्परमहंसपरिव्राजकाचार्यस्य
श्रीगोविन्दभगवत्पूज्यपादशिष्यस्य
श्रीमच्छङ्करभगवतः कृतौ
प्रौढानुभूतिः सम्पूर्णा ॥
***********
प्रौढानुभूतिः
प्रौढप्रौढनिजानुभूतिगलितद्वैतेन्द्रजालो गुरु-
र्गूढं गूढमघौघदुष्टकुधियां स्पष्टं सुधीशालिनाम् ।
स्वान्ते सम्यगिहानुभूतमपि सच्छिशिष्यावबोधाय त-
त्सत्यं संस्मृतवान्समस्तजगतां नैजं निजालोकनात् ॥ १॥
द्वैतं मय्यखिलं समुत्थितमिदं मिथ्या मनःकल्पितं
तोयं तोयविवर्जिते मरुतले भ्रान्त्यैव सिद्धं न हि ।
यद्येवं खलु दृश्यमेतदखिलं नाहं न वा तन्मम
प्रौढानन्दचिदेकसन्मयवपुः शुद्धोऽस्म्यखण्डोऽस्म्यहम् ॥ २॥
देहो नाहमचेतनोऽयमनिशं कुड्यादिवन्निश्चितो
नाहं प्राणमयोऽपि वा दृतिधृतो वायुर्यथा निश्चितः ।
सोऽहं नापि मनोमयः कपिचलः कार्पण्यदुष्टो न वा
बुद्धिर्बुद्धकुवृत्तिकेव कुहना नाज्ञानमन्धंतमः ॥ ३॥
नाहं खादिरपि स्फुटं मरुतलभ्राजत्पयःसाम्यत-
स्तेभ्यो नित्यविलक्षणोऽखिलदृशिः सौरप्रकाशो यथा ।
दृश्यैः सङ्गविवर्जितो गगनवत्सम्पूर्णरूपोऽस्म्यहं
वस्तुस्थित्यनुरोधतस्त्वहमिदं वीच्यादि सिन्धुर्यथा ॥ ४॥
निर्द्वैतोऽस्म्यहमस्मि निर्मलचिदाकाशोऽस्मि पूर्णोऽस्म्यहं
निर्देहोऽस्मि निरिन्द्रियोऽस्मि नितरां निष्प्राणवर्गोऽस्म्यहम् ।
निर्मुक्ताशुभमानसोऽस्मि विगलद्विज्ञानकोशोऽस्म्यहं
निर्मायोऽस्मि निरन्तरोऽस्मि विपुलप्रौढप्रकाशोऽस्म्यहम् ॥ ५॥
मत्तोऽन्यन्न हि किंचिदस्ति यदि चिद्भास्यं ततस्तन्मृषा
गुञ्जावह्निवदेव सर्वकलनाधिष्ठानभूतोऽस्म्यहम् ।
सर्वस्यापि दृगस्म्यहं समरसः शान्तोऽस्म्यपापोऽस्म्यहं
पूर्णोऽस्मि द्वयवर्जितोऽस्मि विपुलाकाशोऽस्मि नित्योऽस्म्यहम् ॥ ६॥
मय्यस्मिन्परमार्थके श्रुतिशिरोवेद्ये स्वतो भासने
का वा विप्रतिपत्तिरेतदखिलं भात्येव यत्संनिधेः ।
सौरालोकवशात्प्रतीतमखिलं पश्यन्न तस्मिञ्जनः
संदिग्धोऽस्त्यत एव केवलशिवः कोऽपि प्रकाशोऽस्म्यहम् ॥ ७॥
नित्यस्फूर्तिमयोऽस्मि निर्मलसदाकाशोऽस्मि शान्तोऽस्म्यहं
नित्यानन्दमयोऽस्मि निर्गतमहामोहान्धकारोऽस्म्यहम् ।
विज्ञातं परमार्थतत्त्वमखिलं नैजं निरस्ताशुभं
मुक्तप्राप्यमपास्तभेदकलनाकैवल्यसंज्ञोऽस्म्यहम् ॥ ८॥
स्वाप्नद्वैतवदेव जाग्रतमपि द्वैतं मनोमात्रकं
मिथ्येत्येव विहाय सच्चिदमलस्वान्तैकरूपोऽस्म्यहम् ।
यद्वा वेद्यमशेषमेतदनिशं मद्रूपमेवेत्यपि
ज्ञात्वा त्यक्तमरुन्महोदधिरिव प्रौढो गभीरोऽस्म्यहम् ॥ ९॥
गन्तव्यं किमिहास्ति सर्वपरिपूर्णस्याप्यखण्डाकृतेः
कर्तव्यं किमिहास्ति निष्क्रियतनोर्मोक्षैकरूपस्य मे ।
निर्द्वैतस्य न हेयमन्यदपि वा नो वाप्युपेयान्तरं
शान्तोऽद्यास्मि विमुक्ततोयविमलो मेघो यथा निर्मलः ॥ १०॥
किं न प्राप्तमितः पुरा किमधुना लब्धं विचारादिना
यस्मात्तत्सुखरूपमेव सतत्तं जाज्वल्यमानोऽस्म्यहम् ।
किं वापेक्ष्यमिहापि मय्यतितरां मिथ्याविचारादिकं
द्वैताद्वैतविवर्जिते समरसे मौनं परं सम्मतम् ॥ ११॥
श्रोतव्यं च किमस्ति पूर्णसुदृशो मिथ्यापरोक्षस्य मे
मन्तव्यं च न मेऽस्ति किंचिदपि वा निःसंशयज्योतिषः ।
ध्यातृध्येयविभेदहानिवपुषो न ध्येयमस्त्येव मे
सर्वात्मैकमहारसस्य सततं नो वा समाधिर्मम ॥ १२॥
आत्मानात्मविवेचनापि मम नो विद्वत्कृता रोचते-
ऽनात्मा नास्ति यदस्ति गोचरवपुः को वा विवेक्तुं क्षमी ।
मिथ्यावादविचारचिन्तनमहो कुर्वन्त्यदृष्टात्मका
भ्रान्ता एव न पारगा दृढधियस्तूष्णीं शिलावत्स्थितः ॥ १३॥
वस्तुस्थित्यनुरोधतस्त्वहमहो कश्चित्पदार्थो न चा-
प्येवं कोऽपि विभामि संततदृशी वाङ्मानसागोचरः ।
निष्पापोऽस्म्यभयोऽस्म्यहं विगतदुःशङ्काकलङ्कोऽस्म्यहं
संशान्तानुपमानशीतलमहःप्रौढप्रकाशोऽस्म्यहम् ॥ १४॥
योऽहं पूर्वमितः प्रशान्तकलनाशुद्धोऽस्मि बुद्धोऽस्म्यहं
यस्मान्मत्त इदं समुत्थितमभूदेतन्मया धार्यते ।
मय्येव प्रलयं प्रयाति निरधिष्ठानाय तस्मै सदा
सत्यानन्दचिदात्मकाय विपुलप्रज्ञाय मह्यं नमः ॥ १५॥
सत्ताचित्सुखरूपमस्ति सततं नाहं च न त्वं मृषा
नेदं वापि जगत्प्रदृष्टमखिलं नास्तीति जानीहि भो ।
यत्प्रोक्तं करुणावशात्त्वयि मया तत्सत्यमेतत्स्फुटं
श्रद्धत्स्वानघ शुद्धबुद्धिरसि चेन्मात्रास्तु ते संशयः ॥ १६॥
स्वारस्यैकसुबोधचारुमनसे प्रौढानुभूतिस्त्वियं
दातव्या न तु मोहदुग्धकुधिये दुष्टान्तरङ्गाय च ।
येयं रम्यविदर्पितोत्तमशिरः प्राप्ता चकास्ति स्वयं
सा चेन्मर्कटहस्तदेशपतिता किं राजते केतकी ॥ १७॥
इति श्रीमत्परमहंसपरिव्राजकाचार्यस्य
श्रीगोविन्दभगवत्पूज्यपादशिष्यस्य
श्रीमच्छङ्करभगवतः कृतौ
प्रौढानुभूतिः सम्पूर्णा ॥
***********
No comments:
Post a Comment