ಸುಮಧ್ವ ವಿಜಯ ನಾರಾಯಣ ಪಂಡಿತಾಚಾರ್ಯ ವಿರಚಿತಮ್ सुमध्वविजयं SUMADHWA VIJAYA by trivikrama panditacharya

sumadhwa vijaya chapter 1

ಕಾಂತಾಯ ಕಲ್ಯಾಣಗುಣೈಕಧಾಮ್ನೇ
ನವದ್ಯುನಾಥಪ್ರತಿಮಪ್ರಭಾಯ ।
ನಾರಾಯಣಾಯಾಖಿಲಕಾರಣಾಯ
ಶ್ರೀಪ್ರಾಣನಾಥಾಯ ನಮಸ್ಕರೋಮಿ ॥೧॥


ಅನಾಕುಲಂ ಗೋಕುಲಮುಲ್ಲಲಾಸ
ಯತ್ಪಾಲಿತಂ ನಿತ್ಯಮನಾವಿಲಾತ್ಮ ।
ತಸ್ಮೈ ನಮೋ ನೀರದನೀಲಭಾಸೇ
ಕೃಷ್ಣಾಯ ಕೃಷ್ಣಾರಮಣಪ್ರಿಯಾಯ ॥೨॥


ಅಪಿ ತ್ರಿಲೋಕ್ಯಾ ಬಹಿರುಲ್ಲಸಂತೀ
ತಮೋ ಹರಂತೀ ಮುಹುರಾಂತರಂ ಚ ।
ದಿಶ್ಶಾದ್ದಶಂ ನೋ ವಿಶದಾಂ ಜಯಂತೀ
ಮಧ್ವಸ್ಯ ಕೀರ್ತಿರ್ದಿನನಾಥದೀಪ್ತಿಮ್ ॥೩॥


ತಮೋನುದಾಽಽನಂದಮವಾಪ ಲೋಕಃ
ತತ್ತ್ವಪ್ರದೀಪಾಕೃತಿಗೋಗಣೇನ ।
ಯದಾಸ್ಯಶೀತಾಂಶುಭುವಾ ಗುರೂಂಸ್ತಾನ್
ತ್ರಿವಿಕ್ರಮಾರ್ಯಾನ್ ಪ್ರಣಮಾಮಿ ವರ್ಯಾನ್ ॥೪॥


ಮುಕುಂದಭಕ್ತ್ಯೈ ಗುರುಭಕ್ತಿಜಾಯೈ
ಸತಾಂ ಪ್ರಸತ್ತ್ಯೈಚ ನಿರಂತರಾಯೈ ।
ಗರೀಯಸೀಂ ವಿಶ್ವಗುರೋರ್ವಿಶುದ್ಧಾಂ
ವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ವಾಯೋರವತಾರಲೀಲಾಮ್ ॥೫॥


ತಾಂ ಮಂತ್ರವರ್ಣೈರನುವರ್ಣನೀಯಾಂ
ಶರ್ವೇಂದ್ರಪೂರ್ವೈರಪಿ ವಕ್ತುಕಾಮೇ ।
ಸಂಕ್ಷಿಪ್ನುವಾಕ್ಯೇ ಮಯಿ ಮಂದಬುದ್ಧೌ
ಸಂತೋ ಗುಣಾಢ್ಯಾಃ ಕರುಣಾಂ ಕ್ರಿಯಾಸುಃ ॥೬॥


ಉಚ್ಚಾವಚಾ ಯೇನ ಸಮಸ್ತಚೇಷ್ಟಾಃ
ಕಿಂ ತತ್ರ ಚಿತ್ರಂ ಚರಿತಂ ನಿವೇದ್ಯಮ್ ।
ಕಿಂತೂತ್ತಮಶ್ಲೋಕಶಿಖಾಮಣೀನಾಂ
ಮನೋವಿಶುದ್ಧ್ಯೈ ಚರಿತಾನುವಾದಃ ॥೭॥


ಮಾಲಾಕೃತಸ್ತಚ್ಚರಿತಾಖ್ಯರತ್ನೈಃ
ಅಸೂಕ್ಷ್ಮದೃಷ್ಟೇಃ ಸಕುತೂಹಲಸ್ಯ ।
ಪೂರ್ವಾಪರೀಕಾರಮಥಾಪರಂ ವಾ
ಕ್ಷಾಮ್ಯಂತು ಮೇ ಹಂತ ಮುಹುರ್ಮಹಾಂತಃ ॥೮॥


ಶ್ರೀವಲ್ಲಭಾಜ್ಞಾಂ ಸಸುರೇಂದ್ರಯಾಞ್ಚಾಂ
ಸಂಭಾವ್ಯ ಸಂಭಾವ್ಯತಮಾಂ ತ್ರಿಲೋಕ್ಯಾಮ್ ।
ಪ್ರಾಣೇಶ್ವರಃ ಪ್ರಾಣಿಗಣಪ್ರಣೇತಾ
ಗುರುಸ್ಸತಾಂ ಕೇಸರಿಣೋ ಗೃಹೇಽಭೂತ್ ॥೯॥


ಯೇಯೇ ಗುಣಾ ನಾಮ ಜಗತ್ಪ್ರಸಿದ್ಧಾಃ
ಯಂ ತೇಷುತೇಷು ಸ್ಮ ನಿದರ್ಶಯಂತಿ ।
ಸಾಕ್ಷಾನ್ಮಹಾಭಾಗವತಪ್ರಬರ್ಹಂ
ಶ್ರೀಮಂತಮೇನಂ ಹನುಮಂತಮಾಹುಃ ॥೧೦॥


ಕರ್ಮಾಣಿ ಕುರ್ವನ್ ಪರಮಾದ್ಭುತಾನಿ
ಸಭಾಸು ದೈವೀಷು ಸಭಾಜಿತಾನಿ ।
ಸುಗ್ರೀವಮಿತ್ರಂ ಸ ಜಗತ್ಪವಿತ್ರಂ
ರಮಾಪತಿಂ ರಾಮತನುಂ ದದರ್ಶ ॥೧೧॥


ಪಾದಾರವಿಂದಪ್ರಣತೋ ಹರೀಂದ್ರಃ
ತದಾ ಮಹಾಭಕ್ತಿಭರಾಭಿನುನ್ನಃ ।
ಅಗ್ರಾಹಿ ಪದ್ಮೋದರಸುಂದರಾಭ್ಯಾಂ
ದೋರ್ಭ್ಯಾಂ ಪುರಾಣೇನ ಸ ಪೂರುಷೇಣ ॥೧೨॥


ಅದಾರ್ಯಸಾಲಾವಲಿದಾರಣೇನ
ವ್ಯಾಪಾದಿತೇಂದ್ರಪ್ರಭವೇನ ತೇನ ।
ಪ್ರಾದ್ಯೋತನಿಪ್ರೀತಿಕೃತಾ ನಿಕಾಮಂ
ಮಧುದ್ವಿಷಾ ಸಂದಿದಿಶೇ ಸ ವೀರಃ ॥೧೩॥


ಕರ್ಣಾಂತಮಾನೀಯ ಗುಣಗ್ರಹೀತ್ರಾ
ರಾಮೇಣ ಮುಕ್ತೋ ರಣಕೋವಿದೇನ ।
ಸ್ಫುರನ್ನಸೌ ವೈರಿಭಯಂಕರೋಽಭೂತ್
ಸತ್ಪಕ್ಷಪಾತೀ ಪ್ರದರೋ ಯಥಾಽಗ್ರ್ಯಃ ॥೧೪॥


ಗೋಭಿಃ ಸಮಾನಂದಿತರೂಪಸೀತಃ
ಸ್ವವಹ್ನಿನಿರ್ದಗ್ಧಪಲಾಶಿರಾಶಿಃ ।
ಅಹೋ ಹನೂಮನ್ನವವಾರಿದೋಽಸೌ
ತೀರ್ಣಾಂಬುಧಿರ್ವಿಷ್ಣುಪದೇ ನನಾಮ ॥೧೫॥


ಅಪಕ್ಷಪಾತೀ ಪುರುಷಸ್ತ್ರಿಲೋಕ್ಯಾಂ
ಅಭೋಗಭೋಕ್ತಾ ಪತಗಾಧಿರಾಜಮ್ ।
ವಿಶ್ವಂಭರಂ ಬಿಭ್ರದಸೌ ಜಿಗಾಯ
ತ್ವರಾಪರಾಕ್ರಾಂತಿಷು ಚಿತ್ರಮೇತತ್ ॥೧೬॥


ನಿಬಧ್ಯ ಸೇತುಂ ರಘುವಂಶಕೇತು-
ಭ್ರೂಭಂಗಸಂಭ್ರಾಂತಪಯೋಧಿಮಧ್ಯೇ ।
ಮುಷ್ಟಿಪ್ರಹಾರಂ ದಶಕಾಯ ಸೀತಾ-
ಸಂತರ್ಜನಾಗ್ರ್ಯೋತ್ತರಮೇಷಕೋಽದಾತ್ ॥೧೭॥


ಜಾಜ್ವಲ್ಯಮಾನೋಜ್ಜ್ವಲರಾಘವಾಗ್ನೌ
ಚಕ್ರೇ ಸ ಸುಗ್ರೀವಸುಯಾಯಜೂಕೇ ।
ಆಧ್ವರ್ಯವಂ ಯುದ್ಧಮಖೇ ಪ್ರತಿಪ್ರ-
ಸ್ಥಾತ್ರಾ ಸುಮಿತ್ರಾತನಯೇನ ಸಾಕಮ್ ॥೧೮॥


ರಾಮಾರ್ಚನೇ ಯೋ ನಯತಃ ಪ್ರಸೂನಂ
ದ್ವಾಭ್ಯಾಂ ಕರಾಭ್ಯಾಮಭವತ್ಪ್ರಯತ್ನಃ ।
ಏಕೇನ ದೋಷ್ಣಾ ನಯತೋ ಗಿರೀಂದ್ರಂ
ಸಂಜೀವನಾದ್ಯಾಶ್ರಯಮಸ್ಯ ನಾಭೂತ್ ॥೧೯॥


ಸ ದಾರಿತಾರಿಂ ಪರಮಂ ಪುಮಾಂಸಂ
ಸಮನ್ವಯಾಸೀನ್ನರದೇವಪುತ್ರ್ಯಾ ।
ವಹ್ನಿಪ್ರವೇಶಾಧಿಗತಾತ್ಮಶುದ್ಧ್ಯಾ
ವಿರಾಜಿತಂ ಕಾಂಚನಮಾಲಯೇವ ॥೨೦॥


ಶ್ಯಾಮಂ ಸ್ಮಿತಾಸ್ಯಂ ಪೃಥುದೀರ್ಘಹಸ್ತಂ
ಸರೋಜನೇತ್ರಂ ಗಜರಾಜಯಾತ್ರಮ್ ।
ವಪುರ್ಜಗನ್ಮಂಗಲಮೇಷ ದೃಗ್ಭ್ಯಾಂ
ಚಿರಾದಯೋಧ್ಯಾಧಿಪತೇಃ ಸಿಷೇವೇ ॥೨೧॥


ರಾಜ್ಯಾಭಿಷೇಕೇಽವಸಿತೇಽತ್ರ ಸೀತಾ
ಪ್ರೇಷ್ಠಾಯ ನಸ್ತಾಂ ಭಜತಾಂ ದಿಶೇತಿ ।
ರಾಮಸ್ಯ ವಾಣ್ಯಾ ಮಣಿಮಂಜುಮಾಲಾ-
ವ್ಯಾಜೇನ ದೀರ್ಘಾಂ ಕರುಣಾಂ ಬಬಂಧ ॥೨೨॥


ಹೃದೋರುಸೌಹಾರ್ದಭೃತಾಽಧಿಮೌಲಿ-
ನ್ಯಸ್ತೇನ ಹಸ್ತೇನ ದಯಾರ್ದ್ರದೃಷ್ಟ್ಯಾ ।
ಸೇವಾಪ್ರಸನ್ನೋಽಮೃತಕಲ್ಪವಾಚಾ
ದಿದೇಶ ದೇವಃ ಸಹಭೋಗಮಸ್ಮೈ ॥೨೩॥


ಪ್ರೇಷ್ಠೋ ನ ರಾಮಸ್ಯ ಬಭೂವ ತಸ್ಮಾತ್
ನ ರಾಮರಾಜ್ಯೇಽಸುಲಭಂ ಚ ಕಿಂಚಿತ್ ।
ತತ್ಪಾದಸೇವಾರತಿರೇಷ ನೈಚ್ಛತ್
ತಥಾಽಪಿ ಭೋಗಾನ್ ನನು ಸಾ ವಿರಕ್ತಿಃ ॥೨೪॥


ನಮೋನಮೋ ನಾಥ ನಮೋನಮಸ್ತೇ
ನಮೋನಮೋ ರಾಮ ನಮೋನಮಸ್ತೇ ।
ಪುನಃಪುನಸ್ತೇ ಚರಣಾರವಿಂದಂ
ನಮಾಮಿ ನಾಥೇತಿ ನಮನ್ ಸ ರೇಮೇ ॥೨೫॥


ಕಿಂ ವರ್ಣಯಾಮಃ ಪರಮಂ ಪ್ರಸಾದಂ
ಸೀತಾಪತೇಸ್ತತ್ರ ಹರಿಪ್ರಬರ್ಹೇ ।
ಮುಂಚನ್ಮಹೀಂ ನಿತ್ಯನಿಷೇವಣಾರ್ಥಂ
ಸ್ವಾತ್ಮಾನಮೇವೈಷ ದದೌ ಯದಸ್ಮೈ ॥೨೬॥


ಸ್ವಾನಂದಹೇತೌ ಭಜತಾಂ ಜನಾನಾಂ
ಮಗ್ನಃ ಸದಾ ರಾಮಕಥಾಸುಧಾಯಾಮ್ ।
ಅಸಾವಿದಾನೀಂ ಚ ನಿಷೇವಮಾಣೋ
ರಾಮಂ ಪತಿಂ ಕಿಂಪುರುಷೇ ಕಿಲಾಽಸ್ತೇ ॥೨೭॥


ತಸ್ಯೈವ ವಾಯೋರವತಾರಮೇನಂ
ಸಂತೋ ದ್ವಿತೀಯಂ ಪ್ರವದಂತಿ ಭೀಮಮ್ ।
ಸ್ಪೃಷ್ಟೈವ ಯಂ ಪ್ರೀತಿಮತಾಽನಿಲೇನ
ನರೇಂದ್ರಕಾಂತಾ ಸುಷುವೇಽತ್ರ ಕುಂತೀ ॥೨೮॥


ಇಂದ್ರಾಯುಧಂ ಹೀಂದ್ರಕರಾಭಿನುನ್ನಂ
ಚಿಚ್ಛೇದ ಪಕ್ಷಾನ್ ಕ್ಷಿತಿಧಾರಿಣಾಂ ಪ್ರಾಕ್ ।
ಬಿಭೇದ ಭೂಭೃದ್ವಪುರಂಗಸಂಗಾತ್
ಚಿತ್ರಂ ಸ ಪನ್ನೋ ಜನನೀಕರಾಗ್ರಾತ್ ॥೨೯॥


ಪುರೇ ಕುಮಾರಾನಲಸಾನ್ ವಿಹಾರಾನ್
ನಿರೀಕ್ಷ್ಯ ಸರ್ವಾನಪಿ ಮಂದಲೀಲಃ ।
ಕೈಶೋರಲೀಲಾಂ ಹತಸಿಂಹಸಂಘಾಂ
ವನೇ ಪ್ರವೃತ್ತಾಂ ಸ್ಮರತಿ ಸ್ಮ ಸೂತ್ಕಃ ॥೩೦॥


ಭುಕ್ತಂ ಚ ಜೀರ್ಣಂ ಪರಿಪಂಥಿದತ್ತಂ
ವಿಷಂ ವಿಷಣ್ಣೋ ವಿಷಭೃದ್ಗಣೋಽತಃ ।
ಪ್ರಮಾಣಕೋಟೇಃ ಸ ಹಿ ಹೇಲಯಾಽಗಾತ್
ನೇದಂ ಜಗಜ್ಜೀವನದೇಽತ್ರ ಚಿತ್ರಮ್ ॥೩೧॥


ದಗ್ಧ್ವಾ ಪುರಂ ಯೋಗಬಲಾತ್ಸ ನಿರ್ಯನ್
ಧರ್ಮಾನಿವ ಸ್ವಾನ್ ಸಹಜಾನ್ ದಧಾನಃ ।
ಅದಾರಿಭಾವೇನ ಜಗತ್ಸು ಪೂಜ್ಯೋ
ಯೋಗೀವ ನಾರಾಯಣಮಾಸಸಾದ ॥೩೨॥


ಸಮರ್ಪ್ಯ ಕೃತ್ಯಾನಿ ಕೃತೀ ಕೃತಾನಿ
ವ್ಯಾಸಾಯ ಭೂಮ್ನೇ ಸುಕೃತಾನಿ ತಾವತ್ ।
ಕರಿಷ್ಯಮಾಣಾನಿ ಚ ತಸ್ಯ ಪೂಜಾಂ
ಸಂಕಲ್ಪಯಾಮಾಸ ಸ ಶುದ್ಧಬುದ್ಧಿಃ ॥೩೩॥


ವಿಷ್ಣೋಃ ಪದಶ್ರಿದ್ಬಕಸನ್ನಿರಾಸೀ
ಕ್ಷಿಪ್ತಾನ್ಯಪಕ್ಷಿಪ್ರಕರಃ ಸುಪಕ್ಷಃ ।
ಸಸೋದರೋಽಥಾದಿತ ರಾಜಹಂಸಃ
ಸ ರಾಜಹಂಸೀಮಿವ ರಾಜಕನ್ಯಾಮ್ ॥೩೪॥


ಇಂದೀವರಶ್ರೀಜಯಿಸುಂದರಾಭಂ
ಸ್ಮೇರಾನನೇಂದುಂ ದಯಿತಂ ಮುಕುಂದಮ್ ।
ಸ್ವಮಾತುಲೇಯಂ ಕಮಲಾಯತಾಕ್ಷಂ
ಸಮಭ್ಯನಂದತ್ ಸುಚಿರಾಯ ಭೀಮಃ ॥೩೫॥


ಮಹಾಗದಂ ಚಂಡರಣಂ ಪೃಥಿವ್ಯಾಂ
ಬಾರ್ಹದ್ರಥಂ ಮಂಕ್ಷು ನಿರಸ್ಯ ವೀರಃ ।
ರಾಜಾನಮತ್ಯುಜ್ಜ್ವಲರಾಜಸೂಯಂ
ಚಕಾರ ಗೋವಿಂದಸುರೇಂದ್ರಜಾಭ್ಯಾಮ್ ॥೩೬॥


ದುಃಶಾಸನೇನಾಕುಲಿತಾನ್ ಪ್ರಿಯಾಯಾಃ
ಸೂಕ್ಷ್ಮಾನರಾಲಾನಸಿತಾಂಶ್ಚ ಕೇಶಾನ್ ।
ಜಿಘಾಂಸಯಾ ವೈರಿಜನಸ್ಯ ತೀಕ್ಷ್ಣಃ
ಸ ಕೃಷ್ಣಸರ್ಪಾನಿವ ಸಂಚಿಕಾಯ ॥೩೭॥


ಜಾಜ್ವಲ್ಯಮಾನಸ್ಯ ವನೇವನೇಽಲಂ
ದಿಧಕ್ಷತಃ ಪಾರ್ಥಿವಸಾರ್ಥಮುಗ್ರಮ್ ।
ಸತ್ತ್ವಾನಿ ಪುಂಸಾಂ ಭಯದಾನಿ ನಾಶಂ
ವೃಕೋದರಾಗ್ನೇರ್ಗುರುತೇಜಸಾಽಽಪುಃ ॥೩೮॥


ಭೋಗಾಧಿಕಾಭೋಗವತೋಽರುಣಾಕ್ಷಾನ್
ಇತಸ್ತತಃ ಸಂಚಲತೋ ಧರೇಂದ್ರೇ ।
ಬಹೂನ್ ದ್ವಿಜಿಹ್ವಾನ್ಮಣಿಮತ್ಪುರೋಗಾನ್
ಅಸೌ ಕಟೂನ್ ಕ್ರೋಧವಶಾನ್ ಜಘಾನ ॥೩೯॥


ಅಥೈಷ ವೇಷಾಂತರಭಸ್ಮಲೀನಃ
ಕ್ರಮೇಣ ವಾಯುಪ್ರಭವಃ ಸುತೇಜಾಃ ।
ರುದ್ಧಾಖಿಲಾಶಂ ಮುಖರಂ ಪ್ರಚಂಡಂ
ಭಸ್ಮೀಚಕಾರಾಖಿಲಕೀಚಕೌಘಮ್ ॥೪೦॥


ಸ ಕೃಷ್ಣವರ್ತ್ಮಾ ವಿಜಯೇನ ಯುಕ್ತೋ
ಮುಹುರ್ಮಹಾಹೇತಿಧರೋಽಪ್ರಧೃಷ್ಯಃ ।
ಭೀಷ್ಮದ್ವಿಜಾದ್ಯೈರತಿಭೀಷಣಾಭಂ
ವಿಪಕ್ಷಕಕ್ಷಂ ಕ್ಷಪಯನ್ ವಿರೇಜೇ ॥೪೧॥


ತರಸ್ವಿನಃ ಪ್ರೋಚ್ಚಲಿತಾನಧೀರಾನ್
ನಿರ್ದಗ್ಧಪಕ್ಷಾನತಿತೀಕ್ಷ್ಣಕೋಪಾನ್ ।
ಸ ಧಾರ್ತರಾಷ್ಟ್ರಾನ್ ಬಹುಹೇತಿಲೀಲೋ
ವಿನಾಶ್ಯ ವಿಶ್ವಾನ್ ಪರಯಾ ಶ್ರಿಯಾಽಭಾತ್ ॥೪೨॥


ಕೃಷ್ಣಾಂಘ್ರಿಪಂಕೇರುಹಭೃಂಗರಾಜಃ
ಕೃಷ್ಣಾಮುಖಾಂಭೋರುಹಹಂಸರಾಜಃ ।
ಪ್ರಜಾಸರೋಜಾವಲಿರಶ್ಮಿರಾಜಃ
ಸಸೋದರೋಽರಾಜತ ವೀರರಾಜಃ ॥೪೩॥


ಪೌತ್ರೇ ಪವಿತ್ರಾಹ್ವಯಜಾಮಿಪೌತ್ರೇ
ಧರಾಂ ನಿಧಾಯಾಸುರಧೀಷು ತಾಪಮ್ ।
ಕೀರ್ತಿಂ ತ್ರಿಲೋಕ್ಯಾಂ ಹೃದಯೇ ಮುಕುಂದಂ
ಭೇಜೇ ಪದಂ ಸ್ವಂ ಸಹಜೈಃ ಸ ಭೀಮಃ ॥೪೪॥


ವಿಷ್ಣೋಃ ಪದಾಂತಂ ಭಜತಾಽನಿಲೇನ
ಘೋರಪ್ರಘಾತೈರಿತಿ ನಾಶಿತಾಸ್ತೇ ।
ರಸೋಜ್ಝಿತಾಶ್ಚಂಚಲವೃತ್ತಯೋಽಲಂ
ಶೋಭಾಂ ನ ಭೇಜುಃ ಸುರವೈರಿಮೇಘಾಃ ॥೪೫॥


ಏತತ್ಪ್ರತೀಪಂ ಕಿಲ ಕರ್ತುಕಾಮಾ
ನಷ್ಟೌಜಸಃ ಸಂಕಟಮೇವಮಾಪ್ಯ ।
ಮುಕುಂದವೈಗುಣ್ಯಕಥಾಂ ಸ್ವಯೋಗ್ಯಾಂ
ಕಾಲೇ ಕಲಾವಾಕಲಯಂತ ತೇಽಲಮ್ ॥೪೬॥


ಯೋ ಭೂರಿವೈರೋ ಮಣಿಮಾನ್ ಮೃತಃ ಪ್ರಾಗ್-
ವಾಗ್ಮೀ ಬುಭೂಷುಃ ಪರಿತೋಷಿತೇಶಃ ।
ಸ ಸಂಕರಾಖ್ಯೋಂಽಘ್ರಿತಲೇಷು ಜಜ್ಞೇ
ಸ್ಪೃಧಾಽಪರೇಽಪ್ಯಾಸುರಿಹಾಸುರೇಂದ್ರಾಃ ॥೪೭॥


ಸಾನ್ನಾಯ್ಯಮವ್ಯಕ್ತಹೃದಾಖುಭುಗ್ವಾ
ಶ್ವಾ ವಾ ಪುರೋಡಾಶಮಸಾರಕಾಮಃ ।
ಮಣಿಸ್ರಜಂ ವಾ ಪ್ಲವಗೋಽವ್ಯವಸ್ಥೋ
ಜಗ್ರಾಹ ವೇದಾದಿಕಮೇಷ ಪಾಪಃ ॥೪೮॥


ಜನೋ ನಮೇನ್ನಾಪರಥೇತಿ ಮತ್ವಾ
ಶಠಶ್ಚತುರ್ಥಾಶ್ರಮಮೇಷ ಭೇಜೇ ।
ಪದ್ಮಾಕರಂ ವಾ ಕಲುಷೀಚಿಕೀರ್ಷುಃ
ಸುದುರ್ದಮೋ ದುಷ್ಟಗಜೋ ವಿಶುದ್ಧಮ್ ॥೪೯॥


ಅವೈದಿಕಂ ಮಾಧ್ಯಮಿಕಂ ನಿರಸ್ತಂ
ನಿರೀಕ್ಷ್ಯ ತತ್ಪಕ್ಷಸುಪಕ್ಷಪಾತೀ ।
ತಮೇವ ಪಕ್ಷಂ ಪ್ರತಿಪಾದುಕೋಽಸೌ
ನ್ಯರೂರುಪನ್ಮಾರ್ಗಮಿಹಾನುರೂಪಮ್ ॥೫೦॥


ಅಸತ್ಪದೇಽಸನ್ ಸದಸದ್ವಿವಿಕ್ತಂ
ಮಾಯಾಖ್ಯಯಾ ಸಂವೃತಿಮಭ್ಯಧತ್ತ ।
ಬ್ರಹ್ಮಾಪ್ಯಖಂಡಂ ಬತ ಶೂನ್ಯಸಿದ್ಧ್ಯೈ
ಪ್ರಚ್ಛನ್ನಬೌದ್ಧೋಽಯಮತಃ ಪ್ರಸಿದ್ಧಃ ॥೫೧॥


ಯದ್ಬ್ರಹ್ಮಸೂತ್ರೋತ್ಕರಭಾಸ್ಕರಂ ಚ
ಪ್ರಕಾಶಯಂತಂ ಸಕಲಂ ಸ್ವಗೋಭಿಃ ।
ಅಚೂಚುರದ್ವೇದಸಮೂಹವಾಹಂ
ತತೋ ಮಹಾತಸ್ಕರಮೇನಮಾಹುಃ ॥೫೨॥


ಸ್ವಸೂತ್ರಜಾತಸ್ಯ ವಿರುದ್ಧಭಾಷೀ
ತದ್ಭಾಷ್ಯಕಾರೋಽಹಮಿತಿ ಬ್ರುವನ್ ಯಃ ।
ತಂ ತತ್ಕ್ಷಣಾದ್ಯೋ ನ ದಿಧಕ್ಷತಿ ಸ್ಮ
ಸ ವ್ಯಾಸರೂಪೋ ಭಗವಾನ್ ಕ್ಷಮಾಬ್ಧಿಃ ॥೫೩॥


ನಿಗಮಸನ್ಮಣಿದೀಪಗಣೋಽಭವತ್
ತದುರುವಾಗ್ಗಣಪಂಕನಿಗೂಢಭಾಃ ।
ಅವಿದುಷಾಮಿತಿ ಸಂಕರತಾಕರಃ
ಸ ಕಿಲ ಸಂಕರ ಇತ್ಯಭಿಶುಶ್ರುವೇ ॥೫೪॥


ವಿಶ್ವಂ ಮಿಥ್ಯಾ ವಿಭುರಗುಣವಾನಾತ್ಮನಾಂ ನಾಸ್ತಿ ಭೇದೋ
ದೈತ್ಯಾ ಇತ್ಥಂ ವ್ಯದಧತ ಗಿರಾಂ ದಿಕ್ಷು ಭೂಯಃ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಮ್ ।
ಆನಂದಾದ್ಯೈರ್ಗುರುಗುಣಗಣೈಃ ಪೂರಿತೋ ವಾಸುದೇವೋ
ಮಂದಂ ಮಂದಂ ಮನಸಿ ಚ ಸತಾಂ ಹಂತ ನೂನಂ ತಿರೋಽಭೂತ್ ॥೫೫॥


॥ ಇತಿ ಶ್ರೀಮತ್ಕವಿಕುಲತಿಲಕಶ್ರೀತ್ರಿವಿಕ್ರಮಪಂಡಿತಾಚಾರ್ಯಸುತ-
ಶ್ರೀನಾರಾಯಣಪಂಡಿತಾಚಾರ್ಯವಿರಚಿತೇ ಶ್ರೀಮತ್ಸುಮಧ್ವವಿಜಯೇ ಮಹಾಕಾವ್ಯೇ

ಆನಂದಾಂಕೇ ಪ್ರಥಮಃ ಸರ್ಗಃ ॥೧॥
********

sumadhwa vijaya chapter 2

ವಿಜ್ಞಾನಭಾನುಮತಿ ಕಾಲಬಲೇನ ಲೀನೇ
ದುರ್ಭಾಷ್ಯಸಂತಮಸಸಂತತಿತೋ ಜನೇಂಽಧೇ ।
ಮಾರ್ಗಾತ್ ಸತಾಂ ಸ್ಖಲತಿ ಖಿನ್ನಹೃದೋ ಮುಕುಂದಂ
ದೇವಾಶ್ಚತುರ್ಮುಖಮುಖಾಃ ಶರಣಂ ಪ್ರಜಗ್ಮುಃ ॥ ೧ ॥


ನಾಥಃ ಕಲೌ ತ್ರಿಯುಗಹೂತಿರನುದ್‍ಬುಭೂಷುಃ
ಬ್ರಹ್ಮಾಣಮಪ್ಯನವತಾರಮನಾದಿದಿಕ್ಷುಃ ।
ಸರ್ವಜ್ಞಮನ್ಯಮನವೇಕ್ಷ ಸಕಾರ್ಯವೀರ್ಯಂ
ಸ್ಮೇರಾನನೋ ಭುವನಜೀವನಮಾಬಭಾಷೇ ॥ ೨ ॥


ವೇದಾಂತಮಾರ್ಗಪರಿಮಾರ್ಗಣದೀನದೂನಾ
ದೈವೀಃ ಪ್ರಜಾ ವಿಶರಣಾಃ ಕರುಣಾಪದಂ ನಃ ।
ಆನಂದಯೇಃ ಸುಮುಖ ಭೂಷಿತಭೂಮಿಭಾಗೋ
ರೂಪಾಂತರೇಣ ಮಮ ಸದ್ಗುಣನಿರ್ಣಯೇನ ॥ ೩ ॥


ಆದೇಶವೌಲಿಮಣಿಮುಜ್ಜ್ವಲವರ್ಣಮೇನಂ
ಬದ್ಧಾಂಜಲಿರ್ಮರುದನರ್ಘ(ರ್ಘ್ಯ)ಮಧತ್ತ ಮೂರ್ಧ್ನಾ ।
ಹಾರಾವಲೀಮಿವ ಹೃದಾ ವಿಬುಧೇಂದ್ರಯಾಞ್ಚಾಂ
ಬಿಭ್ರನ್ ನಿಜಾನನುಜಿಘೃಕ್ಷುರವಾತಿತೀರ್ಷತ್ ॥ ೪ ॥


ಕಾಲಃ ಸ ಏವ ಸಮವರ್ತತ ನಾಮ ಯಾವತ್
ಚಿಂತಾಕುಲಂ ವಿವಿಧಸಾಧುಕುಲಂ ಬಭೂವ ।
ವೇದಾಂತಸಂತತಕೃತಾಂತರಸಂ ನ ವಿದ್ಮಃ
ಶ್ರೇಯೋ ಲಭೇಮಹಿ ಕಥಂ ನು ವಯಂ ಬತೇತಿ ॥ ೫ ॥


ತತ್ಪ್ರೀತಯೇ ರಜತಪೀಠಪುರಾಧಿವಾಸೀ
ದೇವೋ ವಿವೇಶ ಪುರುಷಂ ಶುಭಸೂಚನಾಯ ।
ಪ್ರಾಪ್ತೇ ಮಹಾಯ ಮಹಿತಾಯ ಮಹಾಜನೌಘೇ
ಕೋಲಾಹಲೇನ ಸ(ಸು)ಕುತೂಹಲಿನಿ ಪ್ರವೃತ್ತೇ ॥ ೬ ॥


ಆವಿಷ್ಟವಾನಕುಶಲಂ ಪುರುಷಂ ಪ್ರಕೃತ್ಯಾ
ಪ್ರತ್ಯಾಯಯನ್ ನಿಜಜನಾನ್ ನಿತರಾಮನೃತ್ಯತ್ ।
ಉತ್ತುಂಗಕೇತುಶಿಖರೇ ಸ ಕೃತಾಂಗಹಾರೋ
ರಂಗಾಂತರೇ ನಟ ಇವಾಖಿಲವಿಸ್ಮಯಾತ್‍ಮಾ ॥ ೭ ॥


ಆಭಾಷ್ಯ ಸೋಽತ್ರ ಜನತಾಂ ಶಪಥಾನುವಿದ್ಧಂ
ಉಚ್ಚೈರಿದಂ ವಚನಮುದ್ಧೃತದೋರ್ಬಭಾಷೇ ।
ಉತ್ಪತ್ಸ್ಯತೇ ಜಗತಿ ವಿಶ್ವಜನೀನವೃತ್ತಿಃ
ವಿಶ್ವಜ್ಞ ಏವ ಭಗವಾನಚಿರಾದಿಹೇತಿ ॥ ೮ ॥


ಸದ್ವೀಪವಾರಿನಿಧಿಸಪ್ತಕಭೂತಧಾತ್ರ್ಯಾ
ಮಧ್ಯೇಽಪಿ ಕರ್ಮಭುವಿ ಭಾರತನಾಮಖಂಡೇ ।
ಕಾಲೇ ಕಲೌ ಸುವಿಮಲಾನ್ವಯಲಬ್ಧಜನ್ಮಾ
ಸನ್ಮಧ್ಯಗೇಹಕುಲವೌಲಿಮಣಿರ್ದ್ವಿಜೋಽಭೂತ್ ॥ ೯ ॥


ವೇದಾದ್ರಿಸದ್ರಜತಪೀಠಪುರೇಶ್ವರಾಭ್ಯಾಂ
ಗ್ರಾಮೋ ವಿಭೂಷಿತತರಃ ಶಿವರೂಪ್ಯನಾಮಾ ।
ಹೇಮಾದ್ರಿರಾಜವಿಭುರಾಜದಿಲಾವೃತಾಭಃ
ತಸ್ಯಾಭವದ್ಗುರುಗುಣಃ ಖಲು ಮೂಲಭೂಮಿಃ ॥ ೧೦ ॥


ರಾಮಾಧಿವೇಶಿತಹರಿಸ್ವಸೃವೌಲಿಮಾಲಾ-
ರಾಜದ್ವಿಮಾನಗಿರಿಶೋಭಿತಮಧ್ಯುವಾಸ ।
ಕ್ಷೇತ್ರಂ ಸ ಪಾಜಕಪದಂ ತ್ರಿಕುಲೈಕಕೇತುಃ
ಕಂ ಯದ್ದಧಾತಿ ಸತತಂ ಖಲು ವಿಶ್ವಪಾಜಾತ್ ॥ ೧೧ ॥


ಅರ್ಥಂ ಕಮಪ್ಯನವಮಂ ಪುರುಷಾರ್ಥಹೇತುಂ
ಪುಂಸಾಂ ಪ್ರದಾತುಮುಚಿತಾಮುಚಿತಸ್ವರೂಪಾಮ್ ।
ಕನ್ಯಾಂ ಸುವರ್ಣಲಸಿತಾಮಿವ ವೇದವಿದ್ಯಾಂ
ಜಗ್ರಾಹ ವಿಪ್ರವೃಷಭಪ್ರತಿಪಾದಿತಾಂ ಸಃ ॥ ೧೨ ॥


ರೇಮೇಽಚ್ಛಯೋಪನಿಷದೇವ ಮಹಾವಿವೇಕೋ
ಭಕ್ತ್ಯೇವ ಶುದ್ಧಕರಣಃ ಪರಮಶ್ರಿತಾಽಲಮ್ ।
ಮಿಥ್ಯಾಭಿಮಾನರಹಿತಃ ಪರಯೇವ ಮುಕ್ತ್ಯಾ
ಸ್ವಾನಂದಸಂತತಿಕೃತಾ ಸ ತಯಾ ದ್ವಿಜೇಂದ್ರಃ ॥ ೧೩ ॥


ತಸ್ಯ ಪ್ರಭೋಶ್ಚರಣಯೋಃ ಕುಲದೇವತಾಯಾ
ಭಕ್ತಿಂ ಬಬಂಧ ನಿಜಧರ್ಮರತಃ ಸ ಧೀರಃ ।
ವಿಜ್ಞಾತಭಾರತಪುರಾಣಮಹಾರಹಸ್ಯಂ
ಯಂ ಭಟ್ಟ ಇತ್ಯಭಿವದಂತಿ ಜನಾ ವಿನೀತಮ್ ॥ ೧೪ ॥


ಗೋವಿಂದಸುಂದರಕಥಾಸುಧಯಾ ಸ ನೃಾಣಾಂ
ಆನಂದಯನ್ನ ಕಿಲ ಕೇವಲಮಿಂದ್ರಿಯಾಣಿ ।
ಕಿಂತು ಪ್ರಭೋ ರಜತಪೀಠಪುರೇ ಪದಾಬ್ಜಂ
ಶ್ರೀವಲ್ಲಭಸ್ಯ ಭಜತಾಮಪಿ ದೈವತಾನಾಮ್ ॥ ೧೫ ॥


ಇತ್ಥಂ ಹರೇರ್ಗುಣಕಥಾಸುಧಯಾ ಸುತೃಪ್ತೋ
ನೈರ್ಗುಣ್ಯವಾದಿಷು ಜನೇಷ್ವಪಿ ಸಾಗ್ರಹೇಷು ।
ತತ್ತ್ವೇ ಸ ಕಾಲಚಲಧೀರತಿಸಂಶಯಾಲುಃ
ಧೀಮಾನ್ ಧಿಯಾ ಶ್ರವಣಶೋಧಿತಯಾ ಪ್ರದಧ್ಯೌ ॥ ೧೬ ॥


ತ್ರಾತಾ ಯ ಏವ ನರಕಾತ್ ಸ ಹಿ ಪುತ್ರನಾಮಾ
ಮುಖ್ಯಾವನಂ ನ ಸುಲಭಂ ಪುರುಷಾದಪೂರ್ಣಾತ್ ।
ತಸ್ಮಾತ್ ಸಮಸ್ತವಿದಪತ್‍ಯಮವದ್ಯಹೀನಂ
ವಿದ್ಯಾಕರಾಕೃತಿ ಲಭೇಮಹಿ ಕೈರುಪಾಯೈಃ ॥ ೧೭ ॥


ಪೂರ್ವೇಽಪಿ ಕರ್ದಮಪರಾಶರಪಾಂಡುಮುಖ್ಯಾ
ಯತ್ಸೇವಯಾ ಗುಣಗಣಾಢ್ಯಮಪತ್ಯಮಾಪುಃ ।
ತಂ ಪೂರ್ಣಸದ್ಗುಣತನುಂ ಕರುಣಾಮೃತಾಬ್ಧಿಂ
ನಾರಾಯಣಂ ಕುಲಪತಿಂ ಶರಣಂ ವ್ರಜೇಮ ॥ ೧೮ ॥


ಇತ್ಥಂ ವಿಚಿಂತ್ಯ ಸ ವಿಚಿಂತ್ಯಮನನ್ಯಬಂಧುಃ
ಪ್ರೇಷ್ಠಪ್ರದಂ ರಜತಪೀಠಪುರಾಧಿವಾಸಮ್ ।
ಭಕ್ತ್ಯಾ ಭವಾಬ್ಧಿಭಯಭಂಗದಯಾ ಶುಭಾತ್ಮಾ
ಭೇಜೇ ಭುಜಂಗಶಯನಂ ದ್ವಿಷಡಬ್ದಕಾಲಮ್ ॥ ೧೯ ॥


ಪತ್ನ್ಯಾ ಸಮಂ ಭಗವತಃ ಸ ಭಜನ್ ಪದಾಬ್ಜಂ
ಭೋಗಾನ್ ಲಘೂನಪಿ ಪುನರ್ಲಘಯಾಂಚಕಾರ ।
ದಾಂತಂ ಸ್ವಯಂ ಚ ಹೃದಯಂ ದಮಯಾಂಚಕಾರ
ಸ್ವಚ್ಛಂ ಚ ದೇಹಮಧಿಕಂ ವಿಮಲೀಚಕಾರ ॥ ೨೦ ॥


ತೀವ್ರೈಃ ಪಯೋವ್ರತಮುಖೈರ್ವಿವಿಧೈರ್ವ್ರತಾಗ್ರೈಃ
ಜಾಯಾಪತೀ ಗುಣಗಣಾರ್ಣವಪುತ್ರಕಾಮೌ ।
ಸಂಪೂರ್ಣಪೂರುಷಮತೋಷಯತಾಂ ನಿತಾಂತಂ
ದೇವೇರಿತಾವಿವ ಪುರಾಽದಿತಿಕಶ್ಯಪೌ ತೌ ॥ ೨೧ ॥


ನಾಥಸ್ಯ ಭೂರಿಕರುಣಾಸುಧಯಾಽಭಿಷಿಕ್ತೌ
ಶ್ರೀಶ್ರೀಧರಪ್ರತತಿಸಾರಶರೀರಯಷ್ಟೀ ।
ಭೂರಿವ್ರತಪ್ರಭವದಿವ್ಯಸುಕಾಂತಿಮಂತೌ
ತೌ ದೇಹಶುದ್ಧಿಮತಿಮಾತ್ರಮಥಾಲಭೇತಾಮ್ ॥ ೨೨ ॥


ಕಾಂತಾದೃತೌ ಸಮುಚಿತೇಽಥ ಬಭಾರ ಗರ್ಭಂ
ಸಾ ಭೂಸುರೇಂದ್ರದುಹಿತಾ ಜಗತಾಂ ಸುಖಾಯ ।
ಅಚ್ಛಾಂಬರೇವ ರಜನೀ ಪರಿಪೂರಿತಾಶಾ
ಭಾವಿನ್ಯಪಾಸ್ತತಮಸಂ ವಿಧುಮಾದ್ಯಪಕ್ಷಾತ್ ॥ ೨೩ ॥


ತಂ ಪೂರ್ವಪಕ್ಷಸಿತಬಿಂಬಮಿವ ಪ್ರವೃದ್ಧಂ
ಯಾವದ್ ದ್ವಿಜೇಂದ್ರವನಿತಾ ಸುಷುವೇಽತ್ರ ತಾವತ್ ।
ಅಂಶೇನ ವಾಯುರವತೀರ್ಯ ಸ ರೂಪ್ಯಪೀಠೇ
ವಿಷ್ಣುಂ ಪ್ರಣಮ್ಯ ಭವನಂ ಪ್ರಯಯೌ ತದೀಯಮ್ ॥ ೨೪ ॥


ಸಂಪೂರ್ಣಲಕ್ಷಣಚಣಂ ನವರಾಜಮಾನ-
ದ್ವಾರಾಂತರಂ ಪರಮಸುಂದರಮಂದಿರಂ ತತ್ ।
ರಾಜೇವ ಸತ್ಪುರವರಂ ಭುವನಾಧಿರಾಜೋ
ನಿಷ್ಕಾಸಯನ್ ಪರಮಸೌ ಭಗವಾನ್ ವಿವೇಶ ॥ ೨೫ ॥


ಸಂತುಷ್ಯತಾಂ ಸಕಲಸನ್ನಿಕರೈರಸದ್ಭಿಃ
ಖಿದ್ಯೇತ ವಾಯುರಯಮಾವಿರಭೂತ್ ಪೃಥಿವ್ಯಾಮ್ ।
ಆಖ್ಯಾನಿತೀವ ಸುರದುಂದುಭಿಮಂದ್ರನಾದಃ
ಪ್ರಾಶ್ರಾವಿ ಕೌತುಕವಶೈರಿಹ ಮಾನವೈಶ್ಚ ॥ ೨೬ ॥


ನಾಥಂ ನಿಷೇವ್ಯ ಭವನಾನತಿದೂರಮಾಪ್ತಃ
ಪ್ರಾಜ್ಞೋ ಮಹಪ್ರಕೃತದುಂದುಭಿನಾದಪೂರ್ವಾತ್ ।
ಪುತ್ರೋದ್ಭವಶ್ರವಣತೋ ಮಹದಾಪ್ಯ ಸೌಖ್ಯಂ
ಜ್ಞಾನಂ ಪರೋಕ್ಷಪದಮಪ್‍ಯಮತೇಷ್ಟಹೇತುಮ್ ॥ ೨೭ ॥


ಆವಿಶ್ಯ ವೇಶ್ಮ ನಿಜನಂದನಮಿಂದುವಕ್ತ್ರಂ
ಭೂಯೋಽಭಿನಂದ್ಯ ಸ ಮುಕುಂದದಯಾಂ ಪ್ರವಂದ್ಯ ।
ಜಾತಸ್ಯ ತಸ್ಯ ಗುಣಜಾತವಹಸ್ಯ ಜಾತ-
ಕರ್ಮಾದಿಕರ್ಮನಿವಹಂ ವಿದಧೇ ಸುಕರ್ಮಾ ॥ ೨೮ ॥


ಜ್ಞಾನಾರ್ಥಮೇವ ಯದಭೂದಸುದೇವ ಏಷ
ಯದ್ವಾಸುದೇವಪದಭಕ್ತಿರತಃ ಸದಾಽಸೌ ।
ತದ್ವಾಸುದೇವಪದಮನ್ವವದನ್ ಸುರೇಂದ್ರಾಃ
ತಾತೇನ ಯನ್ನಿಗದಿತಂ ಸುತನಾಮಕರ್ತ್‍ರಾ ॥ ೨೯ ॥


ಪಾತುಂ ಪಯಾಂಸಿ ಶಿಶವೇ ಕಿಲ ಗೋಪ್ರದೋಽಸ್ಮೈ
ಪೂರ್ವಾಲಯಃ ಸ್ವಸುತಸೂನುತಯಾ ಪ್ರಜಾತಃ ।
ನಿರ್ವಾಣಹೇತುಮಲಭಿಷ್ಟ ಪರಾತ್ಮವಿದ್ಯಾಂ
ದಾನಂ ಧ್ರುವಂ ಫಲತಿ ಪಾತ್ರಗುಣಾನುಕೂಲ್‍ಯಾತ್ ॥ ೩೦ ॥


ಅತ್ರಸ್ತಮೇವ ಸತತಂ ಪರಿುಲ್ಲಚಕ್ಷುಃ
ಕಾಂತ್ಯಾ ವಿಡಂಬಿತನವೇಂದು ಜಗತ್ಯನರ್ಘಮ್ ।
ತತ್ ಪುತ್ರರತ್ನಮುಪಗೃಹ್ಯ ಕದಾಚಿದಾಪ್ತಃ
ಸ್ವಸ್ವಾಮಿನೇ ಬುಧ ಉಪಾಯನಮಾರ್ಪಯತ್ ಸಃ ॥ ೩೧ ॥


ನತ್ವಾ ಹರಿಂ ರಜತಪೀಠಪುರಾಧಿವಾಸಂ
ಬಾಲಸ್ಯ ಸಂಪದಮನಾಪದಮರ್ಥಯಿತ್‍ವಾ ।
ಸಾಕಂ ಸುತೇನ ಪರಿವಾರಜನಾನ್‍ವಿತೋಽಸೌ
ಪ್ರಾಯಾನ್ನಿಶೀಥಸಮಯೇ ನಿಜಮೇವ ಧಾಮ ॥ ೩೨ ॥


ದೋಷೇಯುಷಾಂ ಸಮಮನೇನ ವನೇಽತಿಭೀಮೇ
ತತ್ಕ್ರೀಡಿತಗ್ರಹ ಇಹೈಕತಮಂ ತುತೋದ ।
ಉದ್ವಾಂತರಕ್‍ತಮವಲೋಕ್ಯ ತಮಭ್ಯಧಾಯಿ
ಕೇನಾಪ್ಯಹೋ ನ ಶಿಶುತುತ್ ಕಥಮೇಷ ಇತ್ಥಮ್ ॥ ೩೩ ॥


ಆವಿಶ್ಯ ಪೂರುಷಮುವಾಚ ಮಹಾಗ್ರಹೋಽಸೌ
ಅಸ್ಮದ್ವಿಹಾರಸಮಯೋಪಗತಾನ್ ಸಮಸ್ತಾನ್ ।
ಯಚ್ಛಕ್ತಿಗುಪ್ತಿರಹಿತಾನಲಮಸ್ಮಿ ಹಂತುಂ
ಲೋಕೇಶ್ವರಃ ಸ ಬತ ಬಾಲತಮಃ ಕಿಲೇತಿ ॥ ೩೪ ॥


ಸ್ತನ್ಯೇನ ಬಾಲಮನುತೋಷ್ಯ ಮುಹುಃ ಸ್ವಧಾಮ್ನೋ
ಮಾತಾ ಕದಾಚನ ಯಯೌ ವಿರಹಾಸಹಾಽಪಿ ।
ವಿಶ್ವಸ್ಯ ವಿಶ್ವಪರಿಪಾಲಕಪಾಲನಾಯ
ಕನ್ಯಾಂ ನಿಜಾಮನುಗುಣಾಂ ಕಿಲ ಭೀರುರೇಷಾ ॥ ೩೫ ॥


ಸಾ ಬಾಲಕಂ ಪ್ರರುದಿತಂ ಪರಿಸಾಂತ್ವಯಂತೀ
ಮುಗ್ಧಾಕ್ಷರೇಣ ವಚಸಾಽನುನಿನಾಯ ಮುಗ್ಧಾ ।
ಮಾ ತಾತತಾತ ಸುಮುಖೇತಿ ಪುನಃ ಪ್ರರೋದೀಃ
ಮಾತಾ ತನೋತಿ ರುಚಿತಂ ತ್ವರಿತಂ ತವೇತಿ ॥ ೩೬ ॥


ರೋದೇ ಕ್ರಿಯಾಸಮಭಿಹಾರತ ಏವ ವೃತ್ತೇಃ
ಪೋತಸ್ಯ ಮಾತರಿ ಚಿರಾದಪಿ ನಾಽಽಗತಾಯಾಮ್ ।
ಜಗ್ರಾಹ ಬಾಲಮಥ ಚೈಕ್ಷತ ಮಾತೃಮಾರ್ಗಂ
ಸಾಽಪಿ ಕ್ರಿಯಾಸಮಭಿಹಾರತ ಏವ ಬಾಲಾ ॥ ೩೭ ॥


ಕರ್ತವ್ಯಮೌಢ್ಯಮಭಿಪದ್ಯ ನಿರೂಪ್ಯ ಸಾ ತಂ
ಪ್ರಾಭೋಜಯತ್ ಖಲು ಕುಲಿತ್ಥಕುಲಂ ಪ್ರಪಕ್ವಮ್ ।
ಶೀತಂ ಪಯೋಽಪಿ ಸತತಂ ಪರಿಪಾಯಯಂತೀ
ಯಸ್ಯೋಷ್ಣರೋಗಮತಿವೇಲಮಶಂಕತಾಂಬಾ ॥ ೩೮ ॥


ನೂನಂ ಪಿಪಾಸುರತಿರೋದಿತಿ ಹಂತ ಬಾಲೋ
ಧಿಙ್ ಮಾಂ ದಯಾವಿರಹಿತಾಂ ಪರಕೃತ್ಯಸಕ್ತಾಮ್ ।
ಇತ್ಯಾಕುಲಾ ಗೃಹಮುಪೇತ್ಯ ತದಾ ಪ್ರಸನ್ನಂ
ಪೂರ್ಣೋದರಂ ಸುತಮವೈಕ್ಷತ ವಿಪ್ರಪತ್ನೀ ॥ ೩೯ ॥


ಪೃಷ್ಟ್ವಾಽವಗಮ್ಯ ಸಕಲಂ ಚ ತತಃ ಪ್ರವೃತ್ತಂ
ಯೂನಾಂ ಚ ದುಃಸಹಮಿದಂ ಶಿಶುನೋಪಭುಕ್‍ತಮ್ ।
ಇತ್ಥಂ ವಿಚಿಂತ್ಯ ತನಯಾಂ ಬಹು ಭರ್ತ್ಸಯಂತ್ಯಾ
ಭೀತಂ ತಯೋತ ಕುಪಿತಂ ಮನಸಾಽನುತಪ್‍ತಮ್ ॥ ೪೦ ॥


ಆರೋಗ್ಯಶಾಲಿನಿ ತದಾಽಪಿ ಪುರೇವ ಪುತ್ರೇ
ವಿಸ್ಮೇರತಾಮುಪಜಗಾಮ ಜನನ್ಯಮುಷ್ಯ ।
ಯಸ್ಯ ತ್ರಿಲೋಕಜನನೀ ಜನನೀ ವಿಷೇಽಪಿ
ಪೀತೇ ನ ವಿಸ್ಮಯಮವಾಪ ಸಮಸ್ತಶಕ್ತೇಃ ॥ ೪೧ ॥


ಸ್ತನ್ಯಂ ಮುಹುಃ ಕಿಲ ದದೌ ಜನನೀ ಗೃಹೀತ್ವಾ
ಕ್ಷೇಮಾಯ ತಂ ಕಿಲ ದಧಜ್ಜನಕೋ ಜಜಾಪ ।
ಅನ್ಯೋ ಜನೋಽಪಿ ಕಿಲ ಲಾಲಯತಿ ಸ್ಮ ಕಿಂತು
ಸರ್ವೋಽಪಿ ತನ್ಮುಖಸುಹಾಸರಸಾಯನೋತ್ಕಃ ॥ ೪೨ ॥


ದೇವಾದಿಸದ್ಭಿರನುಪಾಲಿತಯಾಽಽದರೇಣ
ದೇವ್ಯಾತ್ಮನೇವ ವಿಲಸತ್ಪದಯಾ ನಿತಾಂತಮ್ ।
ಅವ್ಯಕ್ತಯಾ ಪ್ರಥಮತೋ ವದನೇಽಸ್ಯ ವಾಣ್ಯಾ
ಶಾಲೀನಯೇವ ಭುವನಾರ್ಚಿತಯಾ ವಿಜಹ್ರೇ ॥ ೪೩ ॥


ಪಾಗ್ರಿಂಖಣಂ ಸ್ವಯಮಥ ಸ್ಥಿತಮೇಷ ಚಕ್ರೇ
ಪಶ್ಚಾದ್ಗತಿಂ ಪರಿಚಯೇನ ಕಿಲ ಕ್ರಮೇಣ ।
ವಿಶ್ವಸ್ಯ ಚೇಷ್ಟಿತಮಹೋ ಯದನುಗ್ರಹೇಣ
ಸರ್ವಂ ತದಸ್ಯ ಪವನಸ್ಯ ವಿಡಂಬನಂ ಹಿ ॥ ೪೪ ॥


ಪುಚ್ಛಾಂತಮಚ್ಛಮವಲಂಬ್ಯ ಕದಾಚಿದೇಷಃ
ಪ್ರಾತರ್ವ್ರಜಾದ್‍ವ್ರಜತ ಏವ ನಿಜರ್ಷಭಸ್ಯ ।
ಪ್ರಾಯಾತ್ ಪ್ರಿಯಸ್ಯ ಸಹಸಾ ಸ್ವಜನೈರದೃಷ್ಟೋ
ನಾನಾವನೇಷು ಚರತಶ್ಚರತಸ್ತೃಣಾನಿ ॥ ೪೫ ॥


ಉತ್ತುಂಗಶೃಂಗಲಸಿತಸ್ಯ ಮಹಿಷ್ಠಮೂರ್ತೇಃ
ಪಾದಾವೃತಾವನಿತಲಸ್ಯ ಸುರಂಧ್ರಕಸ್ಯ ।
ಆಶ್ರಿತ್ಯ ತಸ್ಯ ಶುಶುಭೇಽವಯವೈಕದೇಶಂ
ಬಾಲೋ ದಿವಾಕರ ಇವೋದಯಪರ್ವತಸ್ಯ ॥ ೪೬ ॥


ಲೀಲಾಂ ಕರೋತಿ ನು ಗೃಹಾಂತರಗೋ ನು ಬಾಲಃ
ಕೂಪಾಂತರೇ ನು ಪತಿತಃ ಪ್ರಕೃತಿಸ್ವತಂತ್ರಃ ।
ಇತ್ಥಂ ವಿಚಿಂತ್ಯ ಸ ಮುಹುಃ ಸ್ವಜನೋ ವಿಮೃಗ್ಯ
ಹಂತಾನವೇಕ್ಷ್ಯ ತನಯಂ ಹೃದಿ ತಾಪಮಾಪ ॥ ೪೭ ॥


ಬಾಲಸ್ಯ ಬಾಲಪರಿಲಂಬನಗೋಚರಂ ತತ್
ವ್ಯಶ್ವಸ್ಯತಾಪಿ ವಚನಂ ವನಗೋಚರೋಕ್ತಮ್ ।
ಯತ್ ಸಾಯಮೈಕ್ಷತ ಜನಃ ಶಿಶುಮಾವ್ರಜಂತಮ್
ಏಕಾಬ್ದಕಂ ವೃಷಭಬಾಲಕೃತಾವಲಂಬಮ್ ॥ ೪೮ ॥


ಚಿಂತಾಮಣೀಂದ್ರಮಿವ ಚಿಂತಿತದಂ ದರಿದ್ರೋ
ವಿಜ್ಞಾನಮಾರ್ಗಮಿವ ವಿಷ್ಣುಪರಂ ಮುಮುಕ್ಷುಃ ।
ನಷ್ಟಂ ಚ ನಂದನಮಿತಿ ಸ್ವಜನೋಽಸ್ಯ ಲಬ್ಧ್ವಾ
ನಾಥಸ್ಯ ತಸ್ಯ ತಮನುಗ್ರಹಮೇವ ಮೇನೇ ॥ ೪೯ ॥


ಲೀಲಾವಸಾನಸಮಯೇ ಸಹಸಾ ಕದಾಚಿತ್
ಆರ್ಯೋಽಮುನಾಽಭ್ಯವಹೃತಿಂ ಪ್ರತಿ ಚೋದ್ಯಮಾನಃ ।
ರೋದ್ಧೈಷ ನೋಽಸ್ತಿ ಧನಿಕೋ ವೃಷವಿಕ್ರಯೀತಿ
ಪ್ರೋವಾಚ ನಂದನಮುಖೇಂದುಮವೇಕ್ಷ್ಯ ಮಂದಮ್ ॥ ೫೦ ॥


ಲೀಲಾಕರೇಣ ಸ ಕರೇಣ ಸುಕೋಮಲೇನ
ಬೀಜಾಂತರಾಣಿ ಕಿಲ ಕಾನಿಚಿದಾಶು ತಸ್ಮೈ ।
ಸ್ಮಿತ್ವಾಽರ್ಭಕೋಽಭಿಮತನಿಷ್ಕಪದೇ ಯದಾಽದಾತ್
ಆದತ್ತ ತಾನಿ ಧನಿಕೋ ಬಹುಮಾನಪೂರ್ವಮ್ ॥ ೫೧ ॥


ಲಬ್ಧಂ ಸುತಾದಿತಿ ವದನ್ ದ್ವಿಜಪುಂಗವೇನ
ಕಾಲಾಂತರೇ ನಿಜಧನೇ ಪ್ರತಿದಿತ್ಸಿತೇಽಪಿ ।
ಸಾಕ್ಷಾದಮಾನವನವಾಕೃತಿತಃ ಸ ಲೇಭೇ
ಬೀಜಚ್ಛಲೇನ ಪುರುಷಾರ್ಥಮಹೋ ವಿಶಿಷ್ಟಮ್ ॥ ೫೨ ॥


ವಾಸುದೇವಮಿಹ ವಾಸುದೇವತಾ-
ಸತ್ಕಲಾಮಭಿನನಂದ ತಂ ಜನಃ ।
ವಾಸುದೇವಮಿತಿ ವಾಸುದೇವಸನ್-
ನಾಮಕಂ ವಿವಿಧಲೀಲಮರ್ಭಕಮ್ ॥ ೫೩ ॥


ಇತಿ ವಿಹರತಿ ಮಹ್ಯಾಂ ವಿಷ್ಣುದಾಸೇಽಪಿ ಗೂಢೇ
ಸಮಜನಿ ಸುಜನಾನಾಂ ಚಿತ್ತಮಾನಂದಪೂರ್ಣಮ್ ।
ಉದಯತಿ ಘನಮಾಲಾಲೀನಭಾನೌ ಚ ಭಾನೌ
ನನು ಜನನಯನಾಬ್ಜೈರ್ಲಭ್ಯತೇಽಲಂ ವಿಕಾಸಃ ॥ ೫೪ ॥

॥ ಇತಿ ಶ್ರೀಮತ್ಕವಿಕುಲತಿಲಕಶ್ರೀತ್ರಿವಿಕ್ರಮಪಂಡಿತಾಚಾರ್ಯಸುತ-
ಶ್ರೀನಾರಾಯಣಪಂಡಿತಾಚಾರ್ಯವಿರಚಿತೇ
ಶ್ರೀಮತ್ಸುಮಧ್ವವಿಜಯೇ ಮಹಾಕಾವ್ಯೇ

ಆನಂದಾಂಕೇ ದ್ವಿತೀಯಃ ಸರ್ಗಃ ॥

sumadhwa vijaya chapter 3

ಅಥ ಕದಾಚನ ಸುಂದರನಂದನ-
ಸ್ಮಿತಮುಖೇಂದುದೃಶಾಂ ದಯಿತೌ ನೃಣಾಮ್ ।
ಮಹಮಿತೋ ನಿಜಬಂಧುಮುದೇ ಮುದಾ
ಪ್ರಯಯತುಃ ಸ್ವಜನೈಃ ಸಹ ದಂಪತೀ ॥ ೧ ॥


ಸ್ವಜನತಾಪಗಮಾಗಮಸಂಗಮ-
ಪ್ರತಿಸಭಾಜಿತಪೂರ್ವಕಸಂಭ್ರಮೇ ।
ಅವಿದುಷೀ ಜನನೀತಿ ಸ ಬಾಲಕಃ
ಶರಣತೋ ರಣತೋ ನಿರಗಾನ್ನೃಭಿಃ ॥ ೨ ॥


ಕ್ವ ನು ಯಿಯಾಸಸಿ ತಾತ ನ ಸಾಂಪ್ರತಂ
ಸ್ವಜನಸಂತ್ಯಜನಂ ತವ ಸಾಂಪ್ರತಮ್ ।
ಇತಿ ವಿಭುಃ ಪಥಿಕೈರುದಿತೋ ವ್ರಜನ್
ಸ್ಮಿತಮನಾಕುಲಮುತ್ತರಮಾತನೋತ್ ॥ ೩ ॥


ತ್ವರಿತಮೇತ್ಯ ಸ ಕಾನನದೇವತಾ-
ಸದನಮತ್ರ ನನಾಮ ರಮಾಪತಿಮ್ ।
ಅಪಿ ತತಃ ಪ್ರಗತೋ ಲಘು ನಾರಿಕೇ-
ಲ್ಯುಪಪದಾಂತರಸದ್ಮಗತಂ ಚ ತಮ್ ॥ ೪ ॥


ನಲಿನನಾಭನಿಭಾಲನಸಂಮದಾ-
ಗಮವಿಕಸ್ವರಭಾಸ್ವರಲೋಚನಃ ।
ಜನಮನೋನಯನಾಂಬುಜಭಾಸ್ಕರೋ
ರಜತಪೀಠಪುರಂ ಪ್ರಯಯಾವಸೌ ॥ ೫ ॥


ಸುಹಯಮೇಧಗಣಾತಿಶಯಾಲವೋ
ಹರಿನಮಸ್ಕೃತಯಃ ಸುಕೃತಾ ಇಮಾಃ ।
ಇತಿ ಸುರೈರಪಿ ಭೂಸುರಮಂಡಲೈಃ
ಸಮನಮತ್ ಸ ಸವಿಸ್ಮಯಮೀಕ್ಷಿತಃ ॥ ೬ ॥


ನ ಹಿ ಹರಿಂ ಸತತಂ ನ ನಮತ್ಯಸೌ
ನ ಚ ನ ಪಶ್ಯತಿ ನಾಪಿ ನ ವಂದತೇ ।
ಅಪಿ ತಥೇತಿ ವಿಧಾಯ ವಿಶೇಷತಃ
ಸ ನನು ಸಾಧುಜನಾನ್ ಸಮಶಿಕ್ಷಯತ್ ॥ ೭ ॥


ಅನವಲೋಕ್ಯ ಸುತಂ ಸುತವತ್ಸಲೋ
ಮೃಗಯತಿ ಸ್ಮ ಮಹೀಸುರಪುಂಗವಃ ।
ಮುಹುರಪೃಚ್ಛದಮುಷ್ಯ ಗತಿಂ ನರಾನ್
ಪಥಿ ಪಥಿ ಪ್ರಗತೋಽನುಪದಂ ದ್ರುತಮ್ ॥ ೮ ॥


ಜನಸದಾಗತಿಸೂಚಿತವರ್ತ್ಮನಾ
ಪ್ರತಿಪದಂ ವ್ರಜತಾ ಪರಯಾ ತೃಷಾ ।
ದ್ವಿಜಮಹಾಮಧುಪೇನ ಮನೋಹರಂ
ಸ್ಮಿತಮಲಾಭಿ ಸುತಾನನವಾರಿಜಮ್ ॥ ೯ ॥


ವಿರಹದೂನತಯೋದ್ಗಮನೋನ್ಮುಖಂ
ನ್ಯರುಣದಶ್ರು ಪುರಾ ಸ ಯಯೋರ್ದೃಶೋಃ ।
ಅಥ ತಯೋಃ ಪ್ರಮದೋತ್ಥಿತಮಪ್ಯದಃ
ಪ್ರತಿನಿರುಧ್ಯ ಗಿರಂ ಗುರುರಬ್ರವೀತ್ ॥ ೧೦ ॥


ಅಯಿ ಸುತೇದಮುದಾಹರ ತತ್ತ್ವತೋ
ನನು ಸಮಾಗತವಾನಸಿ ಸಾಂಪ್ರತಮ್ ।
ಸ್ವಜನತಾರಹಿತಸ್ಯ ತು ಕೋಽತ್ರ ತೇ
ಸಹಚರೋಽರ್ಭಕ ದೀರ್ಘತಮೇ ಪಥಿ ॥ ೧೧ ॥


ಜನಕವಾಚಮಿಮಾಮವಧಾರಯನ್
ಕಲಮುದಾಹರದಂಬುರುಹೇಕ್ಷಣಃ ।
ಸ್ವಪದಮಾವ್ರಜತೋ ವ್ರಜತೋಽಪ್ಯತೋ
ನನು ಸಖಾ ಮಮ ಕಾನನಗೋ ವಿಭುಃ ॥ ೧೨ ॥


ತದಿತರಾಯತನಾತ್ತು ಯದಾಽಗಮಂ
ಕೃತನತಿಃ ಖಲು ತತ್ರ ಹರಿಃ ಸಖಾ ।
ಅಹಮಿಹಾಪಿ ಮಹೇಂದ್ರದಿಗಾಲಯಂ
ಪ್ರಣತವಾನುತ ಯಾವದಧೀಶ್ವರಮ್ ॥ ೧೩ ॥


ಅಪಿ ತತೋಽಹಮುಪೇತ್ಯ ಸಹಾಮುನಾ
ಭಗವತೇಽತ್ರ ಸತೇ ಪ್ರಣತಿಂ ವ್ಯಧಾಮ್ ।
ಇತಿ ನಿಗದ್ಯ ವಿಭಾತಿ ಶಿಶುಃ ಸ್ಮ ವಿ-
ಸ್ಮಿತಸಭಾಜನಚೀರ್ಣಸಭಾಜನಃ ॥ ೧೪ ॥


ವಿರಹಿತಸ್ವಜನಂ ಚರಣಪ್ರಿಯಂ
ವಿವಿಧಭೂತಭಯಂಕರವರ್ತ್ಮನಿ ।
ಅಯಿ ಕೃಪಾಲಯ ಪಾಲಯ ಬಾಲಕಂ
ಲಘುಶುಭಸ್ಯ ಮಮೇತ್ಯನಮದ್ ದ್ವಿಜಃ ॥ ೧೫ ॥


ತಮುಪಗೃಹ್ಯ ಸುತಂ ಸುತಪೋನಿಧಿಃ
ಗೃಹಮಸೌ ಗೃಹೀಣೀಸಹಿತೋ ಯಯೌ ।
ಉದಯತೀತಿ ಹಿ ಬಾಲದಿವಾಕರೇ
ಸ್ಮಿತಮಭೂತ್ ಸುಜನಾನನವಾರಿಜಮ್ ॥ ೧೬ ॥


ವರವಿಮಾನಗಿರಾವಪಿ ಚಂಡಿಕಾ
ಶಿಶುಮಹೋ ಜನನೀ ತಮಲಾಲಯತ್ ।
ಅಪರಥಾ ಪರಿತುಷ್ಟಮನಾಃ ಕಥಂ
ಚಿರಮಿಹೈಷ ವಸೇದ್ವಿಸಹಾಯಕಃ ॥ ೧೭ ॥


ಸಕಲಶಬ್ದಮಯೀ ಚ ಸರಸ್ವತೀ
ಸತತಮಾನಮತಿ ಸ್ವಯಮೇವ ಯಮ್ ।
ದ್ವಿಜವರೋಽಥ ಕದಾಚನ ಮಾತೃಕಾಃ
ಕಿಲ ಸುತಂ ಪರಿಚಾಯಯತಿ ಸ್ಮ ತಮ್ ॥ ೧೮ ॥


ಲಿಪಿಕುಲಂ ನನು ತಾತ ಗತೇ ದಿನೇ
ಲಿಖಿತಮೇವ ಪುನರ್ಲಿಖಿತಂ ಕುತಃ ।
ಇತಿ ನಿಜಪ್ರತಿಭಾಗುಣಭಾವಿತಂ
ಹರಿಪದಸ್ಯ ವಚಸ್ತಮನಂದಯತ್ ॥ ೧೯ ॥


ಶಿಶುರಸೌ ಪ್ರತಿಭಾಂಬುಧಿರಿತ್ಯಲಂ
ಜನಮನೋವಚನಗ್ರಹಪೀಡನಾ ।
ನ ಭವತಾದಿತಿ ತಂ ವಿಜನಸ್ಥಲೇ
ಸ್ವತನಯಂ ಸಮಶಿಕ್ಷಯದೇಷಕಃ ॥ ೨೦ ॥


ಮಹವತಾ ಸ್ವಜನೇನ ಸಮೀರಿತ-
ಸ್ವಜನನೀಸಹಿತೇನ ಕದಾಚನ ।
ರುಚಿರವಾಚನಯಾಽರ್ಚಿತವಾಕ್ಛ್ರಿಯಾ
ಪ್ರತಿಯಯೇ ಪ್ರಭುಣಾ ಘೃತವಲ್ಲ್ಯಪಿ ॥ ೨೧ ॥


ಪರಿಷದಾ ನಿತರಾಂ ಪರಿವಾರಿತಃ
ಶಿವಪದಃ ಕಿಲ ಧೌತಪಟೋದ್ಭವಃ ।
ಇಹ ಕಥಾಂ ಕಥಯನ್ ದದೃಶೇ ತತಃ
ಪೃಥುಧಿಯಾ ಪೃಥುಕಾಕೃತಿನಾಽಮುನಾ ॥೨೨ ॥


ಇದಮುವಾಚ ವಿಚಾರವಿಚಕ್ಷಣಃ
ಶುಚಿ ವಚಃ ಶನಕೈಃ ಸ ಜನಾಂತರೇ ।
ಅಪರಥಾ ಕಥಿತಂ ಕಥಕ ತ್ವಯಾ
ನನು ಮತಾನ್ಮಹತಾಮಿತಿ ಸಸ್ಮಿತಮ್ ॥ ೨೩ ॥


ಅಗಣಯನ್ನ ಶಿವಂ ಜನತಾ ತದಾ
ಸವಚನೇ ವಸುದೇವಸುತಾಹ್ವಯೇ ।
ಮುಖರಮಿಚ್ಛತಿ ಕೋ ಮೃಗಧೂರ್ತಕಂ
ಪ್ರಕೃತಹುಂಕೃತಸಿಂಹಶಿಶೌ ಸತಿ ॥ ೨೪ ॥


ಅಥ ಕಥಾಂ ಕಥಯೇತಿ ತದಾ ಜನೇ
ಗದಿತವತ್ಯುಚಿತಾರ್ಥಮುದಾಹರತ್ ।
ಸ ಸಮಲಾಲ್ಯತ ವಿಸ್ಮಯಿರ್ಭಿರ್ನರೈ-
ರಪಿ ಸುರೈರ್ವಿಜಯಾಂಕುರಪೂಜಕೈಃ ॥ ೨೫ ॥


ಸ ಜನನೀಸಹಿತೋ ಜನಕಂ ಗೃಹೇ
ಪ್ರಗತವಾಂಸ್ತಮುದಂತಮವೇದಯತ್ ।
ನಿಗದ ತಾತ ಶಿವಃ ಕಥಕಃ ಸ ಕಿಂ
ವಿತಥಗೀರಥವಾಽಹಮಿತೀರಯನ್ ॥ ೨೬ ॥


ನನು ಸುತಾವಿತಥಂ ಕಥಿತಂ ತ್ವಯೇ-
ತ್ಯಮುಮುದೀರ್ಯ ಸವಿಸ್ಮಯಮಸ್ಮರತ್ ।
ಪ್ರಕೃತಿತಃ ಕೃತಿತಾ ಖಲು ಮೇ ಶಿಶೋಃ
ಮದಧಿನಾಥದಯೋದಯಜೇತ್ಯಸೌ ॥ ೨೭ ॥


ಕಥಯತಾಂ ಪ್ರಥಮೇ ಕಥಯತ್ಯಲಂ
ಸ್ವಜನಕೇ ಜನಸಂಘವೃತೇ ಕಥಾಮ್ ।
ಸಕಲಲೋಕಮನೋನಯನೋತ್ಸವಃ
ಚತುರಧೀಃ ಸ ಕದಾಚಿದವಾಚಯತ್ ॥ ೨೮ ॥


ವಿವಿಧಶಾಖಿಪದಾರ್ಥನಿವೇದನೇ
ಲಿಕುಚನಾಮ್ನಿ ತದಾಽನುದಿತಾರ್ಥಕೇ ।
ಕಿಮಿತಿ ತಾತ ತದರ್ಥಮವರ್ಣಯನ್
ಕಥಯಸೀತಿ ಶನೈರಯಮಬ್ರವೀತ್ ॥ ೨೯ ॥


ಅವದತೀತಿ ಪಿತರ್ಯಪಿ ಚೋದಿತೇ
ಪ್ರತಿಬುಭುತ್ಸುಷು ತತ್ರ ಜನೇಷ್ವಪಿ ।
ಅಯಮುದೀರ್ಯ ತದರ್ಥಮವಾಪ್ತವಾನ್
ಪರಿಷದೋ ಹ್ಯಸಮಾನಸುಮಾನನಾಮ್ ॥ ೩೦ ॥


ಬಹುವಿಧೈಶ್ಚರಿತೈರಿತಿ ಚಾರುಭಿಃ
ಸಕಲಲೋಕಕುತೂಹಲಕಾರಿಣಮ್ ।
ದ್ವಿಜವರೇಣ ವಯಸ್ಯುಚಿತೇ ಸ್ಥಿತಂ
ತಮುಪನೇತುಮನೇನ ದಧೇ ಮನಃ ॥ ೩೧ ॥


ಸಮುಚಿತಗ್ರಹಯೋಗಗುಣಾನ್ವಿತಂ
ಸಮವಧಾರ್ಯ ಮುಹೂರ್ತಮದೂಷಣಂ ।
ಪ್ರಣಯಬಂಧುರಬಾಂಧವವಾನಸೌ
ದ್ವಿಜಕುಲಾಕುಲಮುತ್ಸವಮಾತನೋತ್ ॥ ೩೨ ॥


ವಿವಿಧವೇದತಯಾ ವಿಜಿಹೀರ್ಷವೋ
ವದನರಂಗಪದೇಽಸ್ಯ ಚಿರಾಯ ಯಾಃ ।
ಸುರವರಪ್ರಮದಾ ಅಪಿ ಸಪ್ರಿಯಾ
ಅಭಿನನಂದುರಹೋ ವಿಯತೋ ಮಹಮ್ ॥ ೩೩ ॥


ವಿಹಿತಸಾಧನಸಾಧಿತಸತ್ಕ್ರಿಯೋ
ಜ್ವಲನಮುಜ್ಜ್ವಲಧೀರ್ಜ್ವಲಯನ್ನಯಮ್ ।
ಉಪನಿನಾಯ ಸುತಂ ಸಮಲಂಕೃತಂ
ಕುಶಲಿನಂ ಕುಶಲೀಕೃತಶೀರ್ಷಕಮ್ ॥ ೩೪ ॥


ಪರಿಚರಾಗ್ನಿಗುರೂ ಚರಿತವ್ರತಃ
ಸುಚರಣಃ ಪಠ ಸಾಧು ಸದಾಗಮಾನ್ ।
ಇತಿ ಗುರೋಸಿಜಗದ್ಗುರುಶಿಕ್ಷಣೇ
ಸ್ಫುಟಮಹಾಸಿ ಸುರೈಃ ಕೃತಸಾಕ್ಷಿಭಿಃ ॥ ೩೫ ॥


ಜಿತಕುಮಾರಗುಣಂ ಸುಕುಮಾರಕಂ
ನಿಜಕುಮಾರಮವೇಕ್ಷ್ಯ ನಿರಂತರಮ್ ।
ಸಮುಚಿತಾಚರಣೇ ಚತುರಂ ಸ್ವತಃ
ಕ್ಷಿತಿಸುರೋ ಮುದಮಾಯತ ಶಿಕ್ಷಯನ್ ॥ ೩೬ ॥


ಸಪಟಖಂಡಮಕಿಂಚನವತ್ ಕ್ವಚಿತ್
ಸ್ವವಿಭವಾನುಚಿತಂ ಚರಣಾದಿಕಮ್ ।
ಭುವನಭರ್ತುರಹೋ ಸ್ವನಿಗೂಹನಂ
ಸುರಸಭಾಸು ಕುತೂಹಲಮಾತನೋತ್ ॥ ೩೭ ॥


ಅವಿರಲೈರ್ಗರಲೋಷ್ಮಭಿರಾಕುಲೀ-
ಕೃತಸಮಸ್ತಜನೋ ವಿಚಚಾರ ಯಃ ।
ಕ್ವಚಿದಮುಂ ನಿಜಿಘಾಂಸುರಶಾಂತಿಮಾನ್
ಉಪಸಸರ್ಪ ಸ ಸರ್ಪಮಯೋಽಸುರಃ ॥ ೩೮ ॥


ತ್ವರಿತಮುದ್ಯತವಿಸ್ತೃತಮಸ್ತಕಃ
ಪ್ರತಿದದಂಶ ಯದೈನಮವಿಕ್ಷತಮ್ ।
ಪ್ರಭುಪದಾರುಣಚಾರುತರಾಂಗುಲೀ-
ವಿಹೃತಿಪಿಷ್ಟತನುಃ ಪ್ರತತಾಮ ಸಃ ॥ ೩೯ ॥


ಗರುಡತುಂಡಮಿವ ಪ್ರತಿಪನ್ನವಾನ್
ದ್ವಿಜಕುಮಾರಪದಂ ಸ ಮಮಾರ ಚ ।
ಸಮುಚಿತಂ ಚರಿತಂ ಮಹತಾಮಿದಂ
ಸುಮನಸೋ ಮನಸೇಷ್ಟಮಪೂಜಯನ್ ॥ ೪೦ ॥


ಗಿರಿಶಗುರ್ವಮರೇಂದ್ರಮುಖೈಶ್ಚ ಯ-
ಚ್ಚರಣರೇಣುರಧಾರಿ ಸುರಾಧಿಪೈಃ ।
ಕ್ಷಿತಿಸುರಾಂಘ್ರ್ಯಭಿವಂದನಪೂರ್ವಕಂ
ಸ ವಿದಧೇಽಧ್ಯಯನಂ ಛಲಮಾನುಷಃ ॥ ೪೧ ॥


ಕರತಲೇ ಖಲು ಕಂದುಕವತ್ ಸದಾ
ಸಕಲಯಾ ಕಲಯಾ ಸಹ ವಿದ್ಯಯಾ ।
ಅರಿಧರೇಣ ಸಮಂ ಸ್ಫುರಿತಂ ಗುರೋಃ
ಮನಸಿ ತಸ್ಯ ವಿಡಂಬಯತೋ ಜನಾನ್ ॥ ೪೨ ॥


ಅನಧಿಕೈರಧಿಕೈಶ್ಚ ವಯಸ್ಯಥೋ
ಬಹುಭಿರಧ್ಯಯನೋಪರಮಾಂತರೇ ।
ಅನಿಕಟೇ ವಟುಭಿಃ ಪಟುಭಿರ್ಗುರೋಃ
ಸ ವಿಜಹಾರ ಸುಖೀ ಸಖಿಭಿಃ ಸಮಮ್ ॥ ೪೩ ॥


ಪದಮುದೀರ್ಯ ಜವೇನ ಯಿಯಾಸಿತಂ
ದ್ರುತಸಖೇಷ್ವಭವತ್ ಸ ಪುರಃಸರಃ ।
ಅಯಮಯತ್ನತಯೇತಿ ನ ವಿಸ್ಮಯೋ
ನನು ಮನೋಜವಜಿತ್ ಪವನೋ ಹ್ಯಸೌ ॥ ೪೪ ॥


ಪ್ಲವನತೇಜಸಿ ಹಂತ ನ ಕೇವಲಂ
ವಿಜಿತವಾನ್ ಸ ತದಾ ಸಕಲಾನ್ ಜನಾನ್ ।
ಪ್ರಭುನಿದೇಶಕರೋ ಹನುಮತ್ತನೌ
ನನು ಜಿಗಾಯ ಸ ವಾಲಿಸುತಾದಿಕಾನ್ ॥ ೪೫ ॥


ಜಲವಿಹಾರಪರಾಜಯಿಭಿಃ ಸ್ಪೃಧಾ
ಸಖಿಭಿರೀರಿತವಾರಿಪರಿಶ್ರಿತಮ್ ।
ವದನಮಾಕುಲಲೋಚನಮಾದಧೇ
ಸ್ಮಿತಮಮುಷ್ಯ ಹಿ ಕಂಚನ ವಿಭ್ರಮಮ್ ॥ ೪೬ ॥


ಸ ಶನಕೈರ್ಬಲಿನೋಽಯುಗಪದ್ಗತಾನ್
ಪ್ರವಿಹೃತೇಷು ಸಖೀನ್ ನಿರಪಾತಯತ್ ।
ಅಶನಕೈರ್ಯುಗಪತ್ಪ್ರಕೃತಾಹವಾನ್
ಸಹಸಿತೋ ದ್ವಿಜಸೂನುರಯತ್ನವಾನ್ ॥ ೪೭ ॥


ಗ್ರಹಣನಿಗ್ರಹಣೇ ಗ್ರಹಣೇ ಧೃಢೇ
ಗುರುಭರೋದ್ಧರಣಾದಿವಿಧೌ ಪಟೌ ।
ಇಹ ವಿಭಾವುಪಚಾರಧಿಯಾ ನೃಣಾಂ
ಋತಮಯಂ ನನು ಭೀಮ ಇತೀರಿತಮ್ ॥ ೪೮ ॥


ವಿಹರತೀತಿ ಪಠತ್ಯಪಿ ನ ಸ್ಫುಟಂ
ಸ್ವಗೃಹಗಾಮಿನಿ ಚಾದ್ರುತಮಾಯತಿ ।
ಪರಿತುತೋಷ ನ ತತ್ರ ಜಗದ್ಗುರೌ
ಸ ಕಿಲ ಪೂಗವನಾನ್ವಯಜೋ ದ್ವಿಜಃ ॥ ೪೯ ॥


ಅಥ ಕದಾಚನ ಸೋಽಧ್ಯಯನಾಂತರೇ
ತಮವದತ್ ಕುಪಿತೋಽನ್ಯಮನಸ್ವಿನಮ್ ।
ಪಠಸಿ ನೋ ಶಠ ತೇ ಸಖಿಭಿಃ ಸಮಂ
ಕಿಮಿತಿ ನಿತ್ಯಮುದಾಸಿತಧೀರಿತಿ ॥ ೫೦ ॥


ಗುಣನಿಕಾ ಚರಣಾದಿಕಗೋಚರಾ
ನ ಮಮ ಹೃದ್ದಯಿತೇತ್ಯುದಿತೇಽಮುನಾ ।
ವದ ವಿಶಾರದವಾದ ಯಥೇಪ್ಸಿತಂ
ತ್ವಮುಪರೀತ್ಯವದದ್ಧರಣೀಸುರಃ ॥ ೫೧ ॥


ಸಕಲಲಕ್ಷಣಶಿಕ್ಷಣಮೂಲಭೂಃ
ಶ್ರುತಿಸಮಾಮನನಂ ಸ್ಖಲನೋಜ್ಝಿತಮ್ ।
ನ ಖಲು ಕೇವಲಮಸ್ಯ ಗುರೋರ್ವ್ಯಧಾತ್
ಸುಮನಸಾಮಪಿ ತತ್ರ ಕುತೂಹಲಮ್ ॥ ೫೨ ॥


ಪ್ರಿಯವಯಸ್ಯಶಿರೋಗುರುವೇದನಾಮ್
ಅಶಮಯತ್ಸಹಜಾಮಪಿ ದುಸ್ಸಹಾಮ್ ।
ಸ ವಿಪಿನೇ ವಿಜನೇ ಮುಖವಾಯುನಾ
ಶ್ರವಣಗೋಚರಿತೇನ ಕದಾಚನ ॥ ೫೩ ॥


ಅಧಿಗತೋಪನಿಷಚ್ಚ ಸಕೃಚ್ಛ್ರುತಾ
ಪ್ರಕಟಭಾಗವತೀತಿ ನ ವಿಸ್ಮಯಃ ।
ಅಧಿಗತಾ ನನು ಜಾತ್ವಪಿ ನ ಶ್ರುತಾಃ
ಪ್ರತಿಭಯಾ ಶ್ರುತಯಃ ಶತಶೋಽಮುನಾ ॥ ೫೪ ॥


ಸಾಕ್ಷಾದಥೋಪನಿಷದೋ ವಿಭುರೈತರೇಯ್ಯಾಃ
ಪಾಠಚ್ಛಲೇನ ವಿಜನೇಽರ್ಥರಸಾನ್ ಬ್ರುವಾಣಃ ।
ಅಧ್ಯಾಪಕಾಯ ವಿತತಾರ ವಿಮೋಕ್ಷಬೀಜಂ
ಗೋವಿಂದಭಕ್ತಿಮುಚಿತಾಂ ಗುರುದಕ್ಷಿಣಾಂ ಸಃ ॥ ೫೫ ॥


ಅಯಿ ಸ್ವಾಮಿನ್ ದುಷ್ಟಾನ್ ದಮಯದಮಯ
ವ್ಯಕ್ತಮಚಿರಾದ್
ಗುಣಾನ್ ಗೂಢಾನ್ ವಿಷ್ಣೋಃ ಕಥಯಕಥಯ ಸ್ವಾನ್
ಪ್ರಮದಯನ್ ।
ತದಾನಂದಂ ತನ್ವನ್ನಿತಿ ಸುಮನಸಾಂ ಸೋಽನುಸರತಾಂ
ಅನುಜ್ಞಾಮಾದತ್ತ ತ್ರಿಭುವನಗುರುರ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗುರೋಃ ॥ ೫೬ ॥


॥ ಇತಿ ಶ್ರೀಮತ್ಕವಿಕುಲತಿಲಕಶ್ರೀತ್ರಿವಿಕ್ರಮಪಂಡಿತಾಚಾರ್ಯಸುತ ಶ್ರೀನಾರಾಯಣಪಂಡಿತಾಚಾರ್ಯವಿರಚಿತೇ ಶ್ರೀಮತ್ಸುಮಧ್ವವಿಜಯೇ ಮಹಾಕಾವ್ಯೇ ಆನಂದಾಂಕೇ ತೃತೀಯಃ ಸರ್ಗಃ ॥
********

sumadhwa vijaya chapter 4

ಅಥೈಷ ಸಲ್ಲೋಕದಯಾಸುಧಾರ್ದ್ರಯಾ
ಸದಾಗಮಸ್ತೇನನಿರಾಸಕಾಮಯಾ ।
ರಮಾವರಾವಾಸಭುವಾ ವಿಶಾರದೋ
ವಿಶಾಲಯಾಽಚಿಂತಯದಾತ್ಮನೋ ಧಿಯಾ ॥ ೧ ॥


ಅನನ್ಯಸಂಗಾದ್ಗುಣಸಂಗಿತಾ ಹರೇ-
ರ್ಜನಸ್ಯ ಮಾನಂ ತು ವಿಶಿಷ್ಟಚೇಷ್ಟಿತಮ್ ।
ಅಸಂಗಮಸ್ಮಾತ್ ಪ್ರಕಟೀಕರೋಮ್ಯಹಂ
ನಿಜಂ ಭಜನ್ ಪಾರಮಹಂಸ್ಯಮಾಶ್ರಮಮ್ ॥ ೨ ॥


ಮಮ ಪ್ರಭೋರ್ನಾಪರಥಾ ಹಿ ಶೋಭತೇ
ದ್ವಿಷತ್ಸು ವಿಷ್ಣುಂ ಯದದಂಡಧಾರಣಮ್ ।
ಹರಿಸ್ವಸಾ ನನ್ವಚಿರಾದಸದ್ಭಿದೇ
ಭವೇದತೋ ನಾಸ್ಮಿ ಚ ದಂಡಧಾರಕಃ ॥ ೩ ॥


ವಿಚಿಂತಯನ್ನಿತ್ಥಮನಂತಚಿಂತಕಃ
ಸಮಸ್ತಸಂನ್ಯಾಸನಿಬದ್ಧನಿಶ್ಚಯಃ ।
ಅಸಾವನುಜ್ಞಾರ್ಥಮಥಾನಮದ್ಧರಿಂ
ಸಮಸ್ತಸಂವ್ಯಾಪಿನಮಾತ್ಮದಾಯಗಮ್ ॥ ೪ ॥


ನಿಜೇ ಜನೇ ಕಿಂ ನಮಸೀತಿ ಪೃಚ್ಛತಿ
ಬ್ರುವನ್ ಸ್ವವಸ್ತುಪ್ರಣತಿಂ ವ್ಯಧಾಮಿತಿ ।
ಗುರೋಃ ಕಿಲಾನ್ವೇಷಣವಾನ್ ಜಗದ್ಗುರುಃ
ತದಾ ಜಗಾಮಾಖಿಲಲೋಕಶಿಕ್ಷಕಃ ॥ ೫ ॥


ಯತಿರ್ಯತಾತ್ಮಾ ಭುವಿ ಕಶ್ಚನಾಭವ-
ದ್ವಿಭೂಷಣೋ ಭೂರಿವಿರಕ್ತಿಭೂಷಣಃ ।
ನ ನಾಮಮಾತ್ರಾಚ್ಛುಚಿಮರ್ಥತೋಽಪಿ ಯಂ
ಜನೋಽಚ್ಯುತಪ್ರೇಕ್ಷಮುದಾಹರತ್ ಸ್ಫುಟಮ್ ॥ ೬ ॥


ಪುರೈಷ ಕೃಷ್ಣಾಕರಸಿದ್ಧಶುದ್ಧಿಮದ್-
ವರಾನ್ನಭುಕ್ತ್ಯಾ ಕಿಲ ಪಾಂಡವಾಲಯೇ ।
ವಿಶೋಧಿತಾತ್ಮಾ ಮಧುಕೃತ್ಪ್ರವೃತ್ತಿಮಾನ್
ಚಚಾರ ಕಾಂಶ್ಚಿತ್ ಪರಿವತ್ಸರಾನ್ ಮುದಾ ॥ ೭ ॥


ಅಭೂತ್ಕುಶಾಸ್ತ್ರಾಭ್ಯಸನಂ ನ ಪಾತಕಂ
ಕ್ರಮಾಗತಾದ್ವಿಪ್ರತಿಸಾರತೋ ಯತೇಃ ।
ಯಥಾ ಕುಶಸ್ತ್ರಾಧ್ಯಸನಂ ಮುರದ್ವಿಷಃ
ಪದಾಂಬುಜೇ ವ್ಯಾಧವರಸ್ಯ ಗರ್ಹಿತಮ್ ॥ ೮ ॥


ವಿನೀತಮಾಮ್ನಾಯಶಿರೋವಿಶಾರದಂ
ಸದೈವ ತತ್ತ್ವಂ ಪ್ರಬುಭುತ್ಸುಮಾದರಾತ್ ।
ಗುರುರ್ವಿದಿತ್ವೋಪಗತಾಂ ನಿಜಾಂ ಮೃತಿಂ
ಕದಾಚಿದೂಚೇ ತಮುಪಹ್ವರೇ ಗಿರಮ್ ॥ ೯ ॥


ಅಹಂ ಸ್ವಯಂ ಬ್ರಹ್ಮ ನ ಕಿಂಚಿದಸ್ತಿ ಮತ್-
ಪರಂ ವಿಜೃಂಭೇತ ಯದಾ ಸ್ಫುಟಂ ಚಿತಿಃ ।
ಇತೀಹ ಮಾಯಾಸಮಯೋಪಪಾದಿತಂ
ನಿರನ್ವಯಂ ಸುವ್ರತ ಮಾ ಸ್ಮ ವಿಶ್ವಸೀಃ ॥ ೧೦ ॥


ಯದೇತದಾತ್ಮೈಕ್ಯಮುಪಾಸ್ತಿಚೋದಿತಂ
ನ ಮೇ ಗುರೋರಪ್ಯಪರೋಕ್ಷತಾಂ ಗತಮ್ ।
ಪುರಾತನಾನಾಮಪಿ ಸೌಮ್ಯ ಕುತ್ರಚಿತ್
ತತೋ ಮುಕುಂದಂ ಭಜ ಸಂವಿದೇ ಮುದಾ ॥ ೧೧ ॥


ಇತೀದಮಾದಿಶ್ಯ ವಚೋ ವಚಸ್ವಿನಿ
ಸ್ವಕೇ ಗುರೌ ಲೋಕಮಥಾನ್ಯಮೀಯುಷಿ ।
ಅಸೇವತಾಽಽಲೋಚ್ಯ ಮುಹುರ್ಗುರೋರ್ಗಿರಂ
ಸ ರೂಪ್ಯಪೀಠಾಲಯಮಿಂದಿರಾವರಮ್ ॥ ೧೨ ॥


ಸುಭಕ್ತಿನಾ ತೇನ ಸ ಭಕ್ತವತ್ಸಲೋ
ನಿಷೇವಿತಸ್ತತ್ರ ಪರಂ ಬುಭುತ್ಸುನಾ ।
ಭವಿಷ್ಯತಃ ಶಿಷ್ಯವರಾದ್ಧಿ ವಿದ್ಧಿ ಮಾಮ್
ಇತಿ ಪ್ರವಿಷ್ಟಃ ಪುರುಷಂ ತಮಭ್ಯಧಾತ್ ॥ ೧೩ ॥


ಪ್ರತೀಕ್ಷಮಾಣಂ ತಮನುಗ್ರಹಂ ಮುದಾ
ನಿಷೇವಮಾಣಂ ಪುನರಂಬುಜೇಕ್ಷಣಮ್ ।
ಸತಾಂ ಗುರುಃ ಕಾರಣಮಾನುಷಾಕೃತಿಃ
ಯತಿಂ ಪ್ರಶಾಂತಂ ತಮುಪಾಸಸಾದ ಸಃ ॥ ೧೪ ॥


ಸುತಂ ಯತೀಂದ್ರಾನುಚರಂ ವಿರಾಗಿಣಂ
ನಿಶಮ್ಯ ಸಂನ್ಯಾಸನಿಬದ್ಧಮಾನಸಮ್ ।
ಸುವತ್ಸಲೌ ರೂಪ್ಯತಲಾಲಯಸ್ಥಿತಂ
ವಿಯೋಗತಾಂತೌ ಪಿತರೌ ಸಮೀಯತುಃ ॥ ೧೫ ॥


ವರಾಶ್ರಮಸ್ತೇ ಜರತೋರನಾಥಯೋಃ
ನ ಜೀವತೋಃ ಸ್ಯಾದಯಿ ನಂದನಾವಯೋಃ ।
ಸಯಾಚನಂ ವಾಕ್ಯಮುದೀರ್ಯ ತಾವಿದಂ
ಪರೀತ್ಯ ಪುತ್ರಾಯ ನತಿಂ ವಿತೇನತುಃ ॥ ೧೬ ॥


ನತಿರ್ನ ಶುಶ್ರೂಷುಜನಾಯ ಶಸ್ಯತೇ
ನತಂ ಭವದ್ಭ್ಯಾಂ ಸ್ಫುಟಮತ್ರ ಸಾಂಪ್ರತಮ್ ।
ಅಹೋ ವಿಧಾತ್ರಾ ಸ್ವಯಮೇವ ದಾಪಿತಾ
ತದಭ್ಯನುಜ್ಞೇತಿ ಜಗಾದ ಸ ಪ್ರಭುಃ ॥ ೧೭ ॥


ಅನುತ್ತರಜ್ಞಃ ಸ ತಮರ್ಥಯನ್ ಪುನ-
ರ್ಯತೀಂದ್ರಮಾನಮ್ಯ ಗತಃ ಪ್ರಿಯಾಯುತಃ ।
ಗೃಹೇ ವಸನ್ ಕಲ್ಪಸಮಾನ್ ಕ್ಷಣಾನ್ ನಯನ್
ಸುತಾನನೇಂದೋರನಿಶಂ ತತೋಽಸ್ಮರತ್ ॥ ೧೮ ॥


ಸ ಚಿಂತಯನ್ ಪುತ್ರಮನೋರಥಂ ಶುಚಾ
ಪುನಶ್ಚ ತೀರ್ತ್ವೋಪಗತೋ ಮಹಾನದೀಮ್ ।
ಯತೀಶ್ವರಾನುವ್ರತಮಾತ್ಮನಂದನಂ
ತಮೈಕ್ಷತ ಗ್ರಾಮವರೇ ಮಠಾಂತರೇ ॥ ೧೯ ॥


ಸ ಜಾತಕೋಪಾಕುಲಿತೋ ಧರಾಸುರೋ
ಮಹಾತ್ಮನಾಂ ಲಂಘನಭೀರುರಪ್ಯಲಮ್ ।
ಸುತಸ್ಯ ಕೌಪೀನಧೃತೌ ಹಿ ಸಾಹಸ-
ಪ್ರತಿಶ್ರವೋ ಮೇ ದೃಢ ಇತ್ಯಭಾಷತ ॥ ೨೦ ॥


ಕ್ಷಣೇನ ಕೌಪೀನಧರೋ ನಿಜಂ ಪಟಂ
ವಿದಾರ್ಯ ಹೇ ತಾತ ಕುರುಷ್ವ ಸಾಹಸಮ್ ।
ಇತೀಮಮುಕ್ತ್ವಾ ಪ್ರಭುರಬ್ರವೀತ್ ಪುನಃ
ಶುಭಾಂತರಾಯಂ ನ ಭವಾಂಶ್ಚರೇದಿತಿ ॥ ೨೧ ॥


ನ ಪುತ್ರ ಪಿತ್ರೋರವನಂ ವಿನಾ ಶುಭಂ
ವದಂತಿ ಸಂತೋ ನನು ತೌ ಸುತೌ ಮೃತೌ ।
ನಿವರ್ತಮಾನೇ ನ ಹಿ ಪಾಲಕೋಽಸ್ತಿ ನೌ
ತ್ವಯೀತಿ ವಕ್ತಾರಮಮುಂ ಸುತೋಽಬ್ರವೀತ್ ॥ ೨೨ ॥


ಯದಾ ವಿರಕ್ತಃ ಪುರುಷಃ ಪ್ರಜಾಯತೇ
ತದೈವ ಸಂನ್ಯಾಸವಿಧಿಃ ಶ್ರುತೌ ಶ್ರುತಃ ।
ನ ಸಂಗಹೀನೋಽಪಿ ಪರಿವ್ರಜಾಮಿ ವಾಮ್
ಅಹಂ ತು ಶುಶ್ರೂಷುಮಕಲ್ಪಯನ್ನಿತಿ ॥ ೨೩ ॥


ಬಹುಶ್ರುತತ್ವಾದ್ಯದಿ ತತ್ಸಹೇ ಬಲಾತ್
ನ ಸಾ ಸವಿತ್ರೀ ವಿರಹಂ ಸಹೇತ ತೇ ।
ಇತಿ ದ್ವಿಜೇನಾಭಿಹಿತೇಽನಮತ್ ಸ ತಂ
ಭವಾನನುಜ್ಞಾಂ ಪ್ರದದಾತ್ವಿತಿ ಬ್ರುವನ್ ॥ ೨೪ ॥


ವಿಚಿಂತ್ಯ ವಿದ್ವಾನ್ ಸ ನಿರುತ್ತರೀಕೃತ-
ಸ್ತಥಾಽಸ್ತು ಮಾತಾಽನುವದೇದ್ಯದೀತಿ ತಮ್ ।
ಉದೀರ್ಯ ಕೃಚ್ಛ್ರಾದುಪಗಮ್ಯ ಮಂದಿರಂ
ಪ್ರಿಯಾಸಕಾಶೇ ತಮುದಂತಮಬ್ರವೀತ್ ॥ ೨೫ ॥


ನಿಶಾಚರಾರೇರಿವ ಲಕ್ಷ್ಮಣಃ ಪುರಾ
ವೃಕೋದರಸ್ಯೇವ ಸುರೇಂದ್ರನಂದನಃ ।
ಗದೋಽಥ ಶೌರೇರಿವ ಕರ್ಮಕೃತ್ಪ್ರಿಯಃ
ಸುಭಕ್ತಿಮಾನ್ ವಿಶ್ವವಿದೋಽನುಜೋಽಭವತ್ ॥ ೨೬ ॥


ಕದಾಚಿದಾಪ್ಯಾಲಯಬುದ್ಧಿರಾಲಯಂ
ನಿವೇದಯನ್ ಪಾಲಕಮೇನಮೇತಯೋಃ ।
ದೃಢಸ್ವಸಂನ್ಯಾಸನಿಷೇಧನಿಶ್ಚಯಾಂ
ಧವಾನುಮತ್ಯೇದಮುವಾಚ ಮಾತರಮ್ ॥ ೨೭ ॥


ವರಾಶ್ರಮಾಪ್ತಿಂ ಮಮ ಸಂವದಸ್ವ ಮಾಂ
ಕದಾಚಿದಪ್ಯಂಬ ಯದೀಚ್ಛಸೀಕ್ಷಿತುಮ್ ।
ಯದನ್ಯಥಾ ದೇಶಮಿಮಂ ಪರಿತ್ಯಜನ್
ನ ಜಾತು ದೃಷ್ಟೇರ್ವಿಷಯೋ ಭವಾಮಿ ವಃ ॥ ೨೮ ॥


ಇತಿ ಬ್ರುವಾಣೇ ತನಯೇ ಕದಾಚಿದ-
ಪ್ಯದರ್ಶನಂ ತಸ್ಯ ಮೃತೇರ್ನಿದರ್ಶನಮ್ ।
ವಿಚಿಂತ್ಯ ಪರ್ಯಾಕುಲಿತಾ ಚಿಕೀರ್ಷಿತಂ
ಸುತಸ್ಯ ಕೃಚ್ಛ್ರಾನ್ನ್ಯರುಣನ್ನ ಸಾ ಶುಭಾ ॥ ೨೯ ॥


ಅಥೋಪಗಮ್ಯೈಷ ಗುರುಂ ಜಗದ್ಗುರುಃ
ಪ್ರಸಾದ್ಯ ತಂ ದೇವವರಪ್ರಸಾದಿತಃ ।
ಸದಾ ಸಮಸ್ತಾಶ್ರಮಭಾಕ್ ಸುರೇಶ್ವರೋ
ವಿಶೇಷತಃ ಖಲ್ವಭಜದ್ವರಾಶ್ರಮಮ್ ॥ ೩೦ ॥


ಕ್ರಿಯಾಕಲಾಪಂ ಸಕಲಂ ಸ ಕಾಲವಿದ್
ವಿಧಾನಮಾರ್ಗೇಣ ವಿಧಾಯ ಕೇವಲಮ್ ।
ಸದಾ ಪ್ರಸನ್ನಸ್ಯ ಹರೇಃ ಪ್ರಸತ್ತಯೇ
ಮುಹುಃ ಸಮಸ್ತನ್ಯಸನಂ ಸಮಭ್ಯಧಾತ್ ॥ ೩೧ ॥


ಅನಂತಮಾತ್ರಾಂತಮುದಾಹರಂತಿ ಯಂ
ತ್ರಿಮಾತ್ರಪೂರ್ವಂ ಪ್ರಣವೋಚ್ಚಯಂ ಬುಧಾಃ ।
ತದಾಽಭವದ್ಭಾವಿಚತುರ್ಮುಖಾಕೃತಿಃ
ಜಪಾಧಿಕಾರೀ ಯತಿರಸ್ಯ ಸೂಚಿತಃ ॥ ೩೨ ॥


ಗುಣಾನುರೂಪೋನ್ನತಿ ಪೂರ್ಣಬೋಧ ಇ-
ತ್ಯಮುಷ್ಯ ನಾಮ ದ್ವಿಜವೃಂದವಂದಿತಃ ।
ಉದಾಹರದ್ಭೂರಿಯಶಾ ಹಿ ಕೇವಲಂ
ನ ಮಂತ್ರವರ್ಣಃ ಸ ಚ ಮಂತ್ರವರ್ಣಕಃ ॥ ೩೩ ॥


ನಿರಂಗರಾಗಂ ಮುಖರಾಗವರ್ಜಿತಂ
ವಿಭೂಷಣಂ ವಿಷ್ಟಪಭೂಷಣಾಯಿತಮ್ ।
ಅಮುಂ ಧೃತಾಷಾಢಮವೇಕ್ಷ್ಯ ಮೇನಿರೇ
ಸ್ವಭಾವಶೋಭಾಽನುಪಮೇತಿ ಜಂತವಃ ॥ ೩೪ ॥


ಭುಜಂಗಭೂತೇಶವಿಹಂಗಪಾದಿಕೈಃ
ಪ್ರವಂದಿತಃ ಸಾವಸರಪ್ರತೀಕ್ಷಣೈಃ ।
ನನಾಮ ಸೋಽಯಂ ಗುರುಪೂರ್ವಕಾನ್ ಯತೀನ್
ಅಹೋ ಮಹೀಯೋ ಮಹತಾಂ ವಿಡಂಬನಮ್ ॥ ೩೫ ॥


ವರಾಶ್ರಮಾಚಾರವಿಶೇಷಶಿಕ್ಷಣಂ
ವಿಧಿತ್ಸುರಸ್ಯಾಚರಿತಂ ನಿಶಾಮಯನ್ ।
ವಿಶೇಷಶಿಕ್ಷಾಂ ಸ್ವಯಮಾಪ್ಯ ಧೀರಧೀಃ
ಯತೀಶ್ವರೋ ವಿಸ್ಮಯಮಾಯತಾಂತರಮ್ ॥ ೩೬ ॥


ಸ ರೂಪ್ಯಪೀಠಾಲಯವಾಸಿನೇ ಯದಾ
ನನಾಮ ನಾಥಾಯ ಮಹಾಮತಿರ್ಮುದಾ ।
ತದಾಽಮುನಾಽಗ್ರಾಹಿ ನರಪ್ರವೇಶಿನಾ
ಭುಜೇ ಭುಜೇನಾಶು ಭುಜಂಗಶಾಯಿನಾ ॥ ೩೭ ॥


ಚಿರಾತ್ ಸುತತ್ತ್ವಂ ಪ್ರಬುಭುತ್ಸನಾ ತ್ವಯಾ
ನಿಷೇವಣಂ ಮೇ ಯದಕಾರಿ ತತ್ಫಲಮ್ ।
ಇಮಂ ದದಾಮೀತ್ಯಭಿಧಾಯ ಸೋಽಮುನಾ
ತದಾ ಪ್ರಣೀಯ ಪ್ರದದೇಽಚ್ಯುತಾತ್ಮನೇ ॥ ೩೮ ॥


ಅನುಗ್ರಹಂ ತಂ ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಯ ಸಾದರಂ
ಮುದಾಽಽತ್ಮನಾಽಽಪ್ತಾಂ ಕೃತಕೃತ್ಯತಾಂ ಸ್ಮರನ್ ।
ಅಭೂದಸಂಗೋಽಪಿ ಸ ತತ್ಸುಸಂಗವಾನ್
ಅಸಂಗಭೂಷಾ ನನು ಸಾಧುಸಂಗಿತಾ ॥ ೩೯ ॥


ಯಿಯಾಸತಿ ಸ್ವಸ್ತಟಿನೀಂ ಮುಹುರ್ಮುಹುಃ
ನಮತ್ಯನುಜ್ಞಾರ್ಥಿನಿ ಭೂರಿಚೇತಸಿ ।
ತಮಸ್ಮರತ್ ಸ್ವಾಮಿನಮೇವ ದೂನಧೀಃ
ಗುರುರ್ಭವಿಷ್ಯದ್ವಿರಹಾಗ್ನಿಶಂಕಯಾ ॥ ೪೦ ॥


ಇತಸ್ತೃತಿಯೇ ದಿವಸೇ ದ್ಯುನಿಮ್ನಗಾ
ತ್ವದರ್ಥಮಾಸ್ಮಾಕತಟಾಕಮಾವ್ರಜೇತ್ ।
ಅತೋ ನ ಯಾಯಾ ಇತಿ ತಂ ತದಾಽವದತ್
ಪ್ರವಿಶ್ಯ ಕಂಚಿತ್ ಕರುಣಾಕರೋ ಹರಿಃ ॥ ೪೧ ॥


ತದಾಜ್ಞಯೋಪಾಗತಜಾಹ್ನವೀಜಲೇ
ಜನೋಽತ್ರ ಸಸ್ನೌ ಸಹ ಪೂರ್ಣಬುದ್ಧಿನಾ ।
ತತಃ ಪರಂ ದ್ವಾದಶವತ್ಸರಾಂತರೇ
ಸದಾಽಽವ್ರಜೇತ್ ಸಾ ತದನುಗ್ರಹಾಂಕಿನೀ ॥ ೪೨ ॥


ಗತೇ ದಿನಾನಾಂ ದಶಕೇ ಸಮಾಸಕೇ
ವರಾಶ್ರಮಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಸಪತ್ರಲಂಬನಮ್ ।
ಜಿಗಾಯ ಜೈತ್ರಾನ್ಬಹುತರ್ಕಕರ್ಕಶಾನ್
ಸ ವಾಸುದೇವಾಹ್ವಯಪಂಡಿತಾದಿಕಾನ್ ॥ ೪೩ ॥


ಗುರೋಃ ಸ್ವಶಿಷ್ಯಂ ಚತುರಂ ಚಿಕೀರ್ಷತಃ
ಪ್ರಚೋದನಾಚ್ಛ್ರೋತುಮಿಹೋಪಚಕ್ರಮೇ ।
ಅಥೇಷ್ಟಸಿದ್ಧಿಶ್ಛಲಜಾತಿವಾರಿಧಿಃ
ನಿರಾದರೇಣಾಪಿ ಮಹಾತ್ಮನಾಽಮುನಾ ॥ ೪೪ ॥


ತದಾದ್ಯಪದ್ಯಸ್ಥಮವದ್ಯಮಂಡಲಂ
ಯದಾಽವದತ್ ಷೋಡಶಕದ್ವಯಾತ್ಮಕಮ್ ।
ಉಪರ್ಯಪಾಸ್ತಂ ತದಿತಿ ಬ್ರುವತ್ಯಸೌ
ಗುರೌ ತಮೂಚೇ ಪ್ರಣಿಗದ್ಯತಾಮಿತಿ ॥ ೪೫ ॥


ಭವತ್ಪ್ರವಕ್ತೃತ್ವಸಮರ್ಥತಾ ನ ಮೇ
ಸಕೋಪಮಿತ್ಥಂ ಬ್ರುವತಿ ವ್ರತೀಶ್ವರೇ ।
ಅಪೀಹ ಮಾಯಾಸಮಯೇ ಪಟೌ ನೃಣಾಂ
ಬಭೂವ ತದ್ದೂಷಣಸಂಶಯಾಂಕುರಃ ॥ ೪೬ ॥


ಬುಧೋಽಭಿಧಾನಂ ಶ್ರವಣಂ ಬುಧೇತರೋ
ಧ್ರುವಂ ವಿದಧ್ಯಾದ್ ವಿಮುಮುಕ್ಷುರಾತ್ಮನಃ ।
ಯತಿರ್ವಿಶೇಷಾದಿತಿ ಲೋಕಚೋದನಾತ್
ಪ್ರವಕ್ತಿ ಮಾಯಾಸಮಯಂ ಸ್ಮ ಪೂರ್ಣಧೀಃ ॥ ೪೭ ॥


ಅಖಂಡಿತೋಪನ್ಯಸನಂ ವಿಸಂಶಯಂ
ಸಸಂಪ್ರದಾಯಂ ಪ್ರವಚೋ ದೃಢೋತ್ತರಮ್ ।
ಸಮಾಗಮನ್ ಶ್ರೋತುಮಮುಷ್ಯ ಸಾಗ್ರಹಾಃ
ಜನಾಃ ಶ್ರುತಾಢ್ಯಾಶ್ಚತುರಾ ಬುಭೂಷವಃ ॥ ೪೮ ॥


ಗುರೋರುಪಾಂತೇ ಶ್ರವಣೇ ರತೈರ್ದ್ವಿಜೈಃ
ಸ ಪಂಚಷೈರ್ಭಾಗವತೇ ಕದಾಚನ ।
ಬಹುಪ್ರಕಾರೇ ಲಿಖಿತೇಽಪಿ ವಾಚಿತೇ
ಪ್ರಕಾರಮೇಕಂ ಪ್ರಭುರಭ್ಯಧಾದ್ದಢಮ್ ॥ ೪೯ ॥


ಪರಪ್ರಕಾರೇಷ್ವಪಿ ಸಂಭವತ್ಸು ತೇ
ವಿನಿರ್ಣಯೋಽಸ್ಮಿನ್ ಕಥಮಿತ್ಯುದೀರಿತೇ ।
ಮುಕುಂದಬೋಧೇನ ಮಹಾಹೃದಬ್ರವೀತ್
ಪ್ರಕಾರಮೇನಂ ಭಗವತ್ಕೃತಂ ಸ್ಫುಟಮ್ ॥ ೫೦ ॥


ನಿಗದ್ಯತಾಂ ಗದ್ಯಮಿಹೈವ ಪಂಚಮೇ
ಜಗದ್ಗುರೋರ್ವೇತ್ಥ ಕೃತಿಸ್ಥಿತಿಂ ಯದಿ ।
ಇತಿ ಬ್ರುವಾಣೇ ಯತಿಸತ್ತಮೇ ಸ್ವಯಂ
ತದುಕ್ತಮಾರ್ಗೇಣ ಜಗಾದ ಭೂರಿಹೃತ್ ॥ ೫೧ ॥


ಅಶೇಷಶಿಷ್ಯೈಶ್ಚ ತದಾಜ್ಞಯಾ ತದಾ
ಪರೀಕ್ಷಣಾಯೈಕ್ಷಿ ಸಮಸ್ತಪುಸ್ತಕಮ್ ।
ಸ ತತ್ರ ಹಂತೈಕತಮೇ ಸ್ಥಿತಂ ತ್ಯಜನ್
ನ ತಾವದಧ್ಯಾಯನಿಕಾಯಮಭ್ಯಧಾತ್ ॥ ೫೨ ॥


ಅತ್ರ ಜನ್ಮನಿ ನ ಯತ್ಪಠಿತಂ ತೇ
ಜೈತ್ರ ಭಾತಿ ಕಥಮಿತ್ಯಮುನೋಕ್ತೇ ।
ಪೂರ್ವಜನ್ಮಸು ಹಿ ವೇದ ಪುರೇದಂ
ಸರ್ವಮಿತ್ಯಮಿತಬುದ್ಧಿರುವಾಚ ॥ ೫೩ ॥


ಇತಿ ಬಹುವಿಧವಿಶ್ವಾಶ್ಚರ್ಯಚಿತ್ತಪ್ರವೃತ್ತೇಃ
ಜಗತಿ ವಿತತಿಮಾಪನ್ನೂತನಾಽಪ್ಯಸ್ಯ ಕೀರ್ತಿಃ ।
ಕ್ಷಪಿತತತತಮಸ್ಕಾ ಭಾಸ್ಕರೀವ ಪ್ರಭಾಽಲಂ
ಸುಜನಕುಮುದವೃಂದಾನಂದದಾ ಚಂದ್ರಿಕೇವ ॥ ೫೪ ॥


॥ ಇತಿ ಶ್ರೀಮತ್ಕವಿಕುಲತಿಲಕಶ್ರೀತ್ರಿವಿಕ್ರಮಪಂಡಿತಾಚಾರ್ಯಸುತಶ್ರೀನಾರಾಯಣಪಂಡಿತಾಚಾರ್ಯವಿರಚಿತೇ ಶ್ರೀಮತ್ಸುಮಧ್ವವಿಜಯೇ ಮಹಾಕಾವ್ಯೇ ಆನಂದಾಂಕೇ ಚತುರ್ಥಃ ಸರ್ಗಃ ॥
*********

sumadhwa vijaya chapter 1

कांताय कल्याणगुणैकधाम्ने
नवद्युनाथप्रतिमप्रभाय ।
नारायणायाखिलकारणाय
श्रीप्राणनाथाय नमस्करोमि ॥१॥


अनाकुलं गोकुलमुल्ललास
यत्पालितं नित्यमनाविलात्म ।
तस्मै नमो नीरदनीलभासे
कृष्णाय कृष्णारमणप्रियाय ॥२॥


अपि त्रिलोक्या बहिरुल्लसंती
तमो हरंती मुहुरांतरं च ।
दिश्शाद्दशं नो विशदां जयंती
मध्वस्य कीर्तिर्दिननाथदीप्तिम् ॥३॥


तमोनुदाऽऽनंदमवाप लोकः
तत्त्वप्रदीपाकृतिगोगणेन ।
यदास्यशीतांशुभुवा गुरूंस्तान्
त्रिविक्रमार्यान् प्रणमामि वर्यान् ॥४॥


मुकुंदभक्त्यै गुरुभक्तिजायै
सतां प्रसत्त्यैच निरंतरायै ।
गरीयसीं विश्वगुरोर्विशुद्धां
वक्ष्यामि वायोरवतारलीलाम् ॥५॥


तां मंत्रवर्णैरनुवर्णनीयां
शर्वेंद्रपूर्वैरपि वक्तुकामे ।
संक्षिप्नुवाक्ये मयि मंदबुद्धौ
संतो गुणाढ्याः करुणां क्रियासुः ॥६॥


उच्चावचा येन समस्तचेष्टाः
किं तत्र चित्रं चरितं निवेद्यम् ।
किंतूत्तमश्लोकशिखामणीनां
मनोविशुद्ध्यै चरितानुवादः ॥७॥


मालाकृतस्तच्चरिताख्यरत्नैः
असूक्ष्मदृष्टेः सकुतूहलस्य ।
पूर्वापरीकारमथापरं वा
क्षाम्यंतु मे हंत मुहुर्महांतः ॥८॥


श्रीवल्लभाज्ञां ससुरेंद्रयाञ्चां
संभाव्य संभाव्यतमां त्रिलोक्याम् ।
प्राणेश्वरः प्राणिगणप्रणेता
गुरुस्सतां केसरिणो गृहेऽभूत् ॥९॥


येये गुणा नाम जगत्प्रसिद्धाः
यं तेषुतेषु स्म निदर्शयंति ।
साक्षान्महाभागवतप्रबर्हं
श्रीमंतमेनं हनुमंतमाहुः ॥१०॥


कर्माणि कुर्वन् परमाद्भुतानि
सभासु दैवीषु सभाजितानि ।
सुग्रीवमित्रं स जगत्पवित्रं
रमापतिं रामतनुं ददर्श ॥११॥


पादारविंदप्रणतो हरींद्रः
तदा महाभक्तिभराभिनुन्नः ।
अग्राहि पद्मोदरसुंदराभ्यां
दोर्भ्यां पुराणेन स पूरुषेण ॥१२॥


अदार्यसालावलिदारणेन
व्यापादितेंद्रप्रभवेन तेन ।
प्राद्योतनिप्रीतिकृता निकामं
मधुद्विषा संदिदिशे स वीरः ॥१३॥


कर्णांतमानीय गुणग्रहीत्रा
रामेण मुक्तो रणकोविदेन ।
स्फुरन्नसौ वैरिभयंकरोऽभूत्
सत्पक्षपाती प्रदरो यथाऽग्र्यः ॥१४॥


गोभिः समानंदितरूपसीतः
स्ववह्निनिर्दग्धपलाशिराशिः ।
अहो हनूमन्नववारिदोऽसौ
तीर्णांबुधिर्विष्णुपदे ननाम ॥१५॥


अपक्षपाती पुरुषस्त्रिलोक्यां
अभोगभोक्ता पतगाधिराजम् ।
विश्वंभरं बिभ्रदसौ जिगाय
त्वरापराक्रांतिषु चित्रमेतत् ॥१६॥


निबध्य सेतुं रघुवंशकेतु-
भ्रूभंगसंभ्रांतपयोधिमध्ये ।
मुष्टिप्रहारं दशकाय सीता-
संतर्जनाग्र्योत्तरमेषकोऽदात् ॥१७॥


जाज्वल्यमानोज्ज्वलराघवाग्नौ
चक्रे स सुग्रीवसुयायजूके ।
आध्वर्यवं युद्धमखे प्रतिप्र-
स्थात्रा सुमित्रातनयेन साकम् ॥१८॥


रामार्चने यो नयतः प्रसूनं
द्वाभ्यां कराभ्यामभवत्प्रयत्नः ।
एकेन दोष्णा नयतो गिरींद्रं
संजीवनाद्याश्रयमस्य नाभूत् ॥१९॥


स दारितारिं परमं पुमांसं
समन्वयासीन्नरदेवपुत्र्या ।
वह्निप्रवेशाधिगतात्मशुद्ध्या
विराजितं कांचनमालयेव ॥२०॥


श्यामं स्मितास्यं पृथुदीर्घहस्तं
सरोजनेत्रं गजराजयात्रम् ।
वपुर्जगन्मंगलमेष दृग्भ्यां
चिरादयोध्याधिपतेः सिषेवे ॥२१॥


राज्याभिषेकेऽवसितेऽत्र सीता
प्रेष्ठाय नस्तां भजतां दिशेति ।
रामस्य वाण्या मणिमंजुमाला-
व्याजेन दीर्घां करुणां बबंध ॥२२॥


हृदोरुसौहार्दभृताऽधिमौलि-
न्यस्तेन हस्तेन दयार्द्रदृष्ट्या ।
सेवाप्रसन्नोऽमृतकल्पवाचा
दिदेश देवः सहभोगमस्मै ॥२३॥


प्रेष्ठो न रामस्य बभूव तस्मात्
न रामराज्येऽसुलभं च किंचित् ।
तत्पादसेवारतिरेष नैच्छत्
तथाऽपि भोगान् ननु सा विरक्तिः ॥२४॥


नमोनमो नाथ नमोनमस्ते
नमोनमो राम नमोनमस्ते ।
पुनःपुनस्ते चरणारविंदं
नमामि नाथेति नमन् स रेमे ॥२५॥


किं वर्णयामः परमं प्रसादं
सीतापतेस्तत्र हरिप्रबर्हे ।
मुंचन्महीं नित्यनिषेवणार्थं
स्वात्मानमेवैष ददौ यदस्मै ॥२६॥


स्वानंदहेतौ भजतां जनानां
मग्नः सदा रामकथासुधायाम् ।
असाविदानीं च निषेवमाणो
रामं पतिं किंपुरुषे किलाऽस्ते ॥२७॥


तस्यैव वायोरवतारमेनं
संतो द्वितीयं प्रवदंति भीमम् ।
स्पृष्टैव यं प्रीतिमताऽनिलेन
नरेंद्रकांता सुषुवेऽत्र कुंती ॥२८॥


इंद्रायुधं हींद्रकराभिनुन्नं
चिच्छेद पक्षान् क्षितिधारिणां प्राक् ।
बिभेद भूभृद्वपुरंगसंगात्
चित्रं स पन्नो जननीकराग्रात् ॥२९॥


पुरे कुमारानलसान् विहारान्
निरीक्ष्य सर्वानपि मंदलीलः ।
कैशोरलीलां हतसिंहसंघां
वने प्रवृत्तां स्मरति स्म सूत्कः ॥३०॥


भुक्तं च जीर्णं परिपंथिदत्तं
विषं विषण्णो विषभृद्गणोऽतः ।
प्रमाणकोटेः स हि हेलयाऽगात्
नेदं जगज्जीवनदेऽत्र चित्रम् ॥३१॥


दग्ध्वा पुरं योगबलात्स निर्यन्
धर्मानिव स्वान् सहजान् दधानः ।
अदारिभावेन जगत्सु पूज्यो
योगीव नारायणमाससाद ॥३२॥


समर्प्य कृत्यानि कृती कृतानि
व्यासाय भूम्ने सुकृतानि तावत् ।
करिष्यमाणानि च तस्य पूजां
संकल्पयामास स शुद्धबुद्धिः ॥३३॥


विष्णोः पदश्रिद्बकसन्निरासी
क्षिप्तान्यपक्षिप्रकरः सुपक्षः ।
ससोदरोऽथादित राजहंसः
स राजहंसीमिव राजकन्याम् ॥३४॥


इंदीवरश्रीजयिसुंदराभं
स्मेराननेंदुं दयितं मुकुंदम् ।
स्वमातुलेयं कमलायताक्षं
समभ्यनंदत् सुचिराय भीमः ॥३५॥


महागदं चंडरणं पृथिव्यां
बार्हद्रथं मंक्षु निरस्य वीरः ।
राजानमत्युज्ज्वलराजसूयं
चकार गोविंदसुरेंद्रजाभ्याम् ॥३६॥


दुःशासनेनाकुलितान् प्रियायाः
सूक्ष्मानरालानसितांश्च केशान् ।
जिघांसया वैरिजनस्य तीक्ष्णः
स कृष्णसर्पानिव संचिकाय ॥३७॥


जाज्वल्यमानस्य वनेवनेऽलं
दिधक्षतः पार्थिवसार्थमुग्रम् ।
सत्त्वानि पुंसां भयदानि नाशं
वृकोदराग्नेर्गुरुतेजसाऽऽपुः ॥३८॥


भोगाधिकाभोगवतोऽरुणाक्षान्
इतस्ततः संचलतो धरेंद्रे ।
बहून् द्विजिह्वान्मणिमत्पुरोगान्
असौ कटून् क्रोधवशान् जघान ॥३९॥


अथैष वेषांतरभस्मलीनः
क्रमेण वायुप्रभवः सुतेजाः ।
रुद्धाखिलाशं मुखरं प्रचंडं
भस्मीचकाराखिलकीचकौघम् ॥४०॥


स कृष्णवर्त्मा विजयेन युक्तो
मुहुर्महाहेतिधरोऽप्रधृष्यः ।
भीष्मद्विजाद्यैरतिभीषणाभं
विपक्षकक्षं क्षपयन् विरेजे ॥४१॥


तरस्विनः प्रोच्चलितानधीरान्
निर्दग्धपक्षानतितीक्ष्णकोपान् ।
स धार्तराष्ट्रान् बहुहेतिलीलो
विनाश्य विश्वान् परया श्रियाऽभात् ॥४२॥


कृष्णांघ्रिपंकेरुहभृंगराजः
कृष्णामुखांभोरुहहंसराजः ।
प्रजासरोजावलिरश्मिराजः
ससोदरोऽराजत वीरराजः ॥४३॥


पौत्रे पवित्राह्वयजामिपौत्रे
धरां निधायासुरधीषु तापम् ।
कीर्तिं त्रिलोक्यां हृदये मुकुंदं
भेजे पदं स्वं सहजैः स भीमः ॥४४॥


विष्णोः पदांतं भजताऽनिलेन
घोरप्रघातैरिति नाशितास्ते ।
रसोज्झिताश्चंचलवृत्तयोऽलं
शोभां न भेजुः सुरवैरिमेघाः ॥४५॥


एतत्प्रतीपं किल कर्तुकामा
नष्टौजसः संकटमेवमाप्य ।
मुकुंदवैगुण्यकथां स्वयोग्यां
काले कलावाकलयंत तेऽलम् ॥४६॥


यो भूरिवैरो मणिमान् मृतः प्राग्-
वाग्मी बुभूषुः परितोषितेशः ।
स संकराख्योंऽघ्रितलेषु जज्ञे
स्पृधाऽपरेऽप्यासुरिहासुरेंद्राः ॥४७॥


सान्नाय्यमव्यक्तहृदाखुभुग्वा
श्वा वा पुरोडाशमसारकामः ।
मणिस्रजं वा प्लवगोऽव्यवस्थो
जग्राह वेदादिकमेष पापः ॥४८॥


जनो नमेन्नापरथेति मत्वा
शठश्चतुर्थाश्रममेष भेजे ।
पद्माकरं वा कलुषीचिकीर्षुः
सुदुर्दमो दुष्टगजो विशुद्धम् ॥४९॥


अवैदिकं माध्यमिकं निरस्तं
निरीक्ष्य तत्पक्षसुपक्षपाती ।
तमेव पक्षं प्रतिपादुकोऽसौ
न्यरूरुपन्मार्गमिहानुरूपम् ॥५०॥


असत्पदेऽसन् सदसद्विविक्तं
मायाख्यया संवृतिमभ्यधत्त ।
ब्रह्माप्यखंडं बत शून्यसिद्ध्यै
प्रच्छन्नबौद्धोऽयमतः प्रसिद्धः ॥५१॥


यद्ब्रह्मसूत्रोत्करभास्करं च
प्रकाशयंतं सकलं स्वगोभिः ।
अचूचुरद्वेदसमूहवाहं
ततो महातस्करमेनमाहुः ॥५२॥


स्वसूत्रजातस्य विरुद्धभाषी
तद्भाष्यकारोऽहमिति ब्रुवन् यः ।
तं तत्क्षणाद्यो न दिधक्षति स्म
स व्यासरूपो भगवान् क्षमाब्धिः ॥५३॥


निगमसन्मणिदीपगणोऽभवत्
तदुरुवाग्गणपंकनिगूढभाः ।
अविदुषामिति संकरताकरः
स किल संकर इत्यभिशुश्रुवे ॥५४॥


विश्वं मिथ्या विभुरगुणवानात्मनां नास्ति भेदो
दैत्या इत्थं व्यदधत गिरां दिक्षु भूयः प्रसिद्धिम् ।
आनंदाद्यैर्गुरुगुणगणैः पूरितो वासुदेवो
मंदं मंदं मनसि च सतां हंत नूनं तिरोऽभूत् ॥५५॥


॥ इति श्रीमत्कविकुलतिलकश्रीत्रिविक्रमपंडिताचार्यसुत-
श्रीनारायणपंडिताचार्यविरचिते श्रीमत्सुमध्वविजये महाकाव्ये

आनंदांके प्रथमः सर्गः ॥१॥
*********


sumadhwa vijaya chapter 2

विज्ञानभानुमति कालबलेन लीने
दुर्भाष्यसंतमससंततितो जनेंऽधे ।
मार्गात् सतां स्खलति खिन्नहृदो मुकुंदं
देवाश्चतुर्मुखमुखाः शरणं प्रजग्मुः ॥ १ ॥


नाथः कलौ त्रियुगहूतिरनुद्‍बुभूषुः
ब्रह्माणमप्यनवतारमनादिदिक्षुः ।
सर्वज्ञमन्यमनवेक्ष सकार्यवीर्यं
स्मेराननो भुवनजीवनमाबभाषे ॥ २ ॥


वेदांतमार्गपरिमार्गणदीनदूना
दैवीः प्रजा विशरणाः करुणापदं नः ।
आनंदयेः सुमुख भूषितभूमिभागो
रूपांतरेण मम सद्गुणनिर्णयेन ॥ ३ ॥


आदेशवौलिमणिमुज्ज्वलवर्णमेनं
बद्धांजलिर्मरुदनर्घ(र्घ्य)मधत्त मूर्ध्ना ।
हारावलीमिव हृदा विबुधेंद्रयाञ्चां
बिभ्रन् निजाननुजिघृक्षुरवातितीर्षत् ॥ ४ ॥


कालः स एव समवर्तत नाम यावत्
चिंताकुलं विविधसाधुकुलं बभूव ।
वेदांतसंततकृतांतरसं न विद्मः
श्रेयो लभेमहि कथं नु वयं बतेति ॥ ५ ॥


तत्प्रीतये रजतपीठपुराधिवासी
देवो विवेश पुरुषं शुभसूचनाय ।
प्राप्ते महाय महिताय महाजनौघे
कोलाहलेन स(सु)कुतूहलिनि प्रवृत्ते ॥ ६ ॥


आविष्टवानकुशलं पुरुषं प्रकृत्या
प्रत्याययन् निजजनान् नितरामनृत्यत् ।
उत्तुंगकेतुशिखरे स कृतांगहारो
रंगांतरे नट इवाखिलविस्मयात्‍मा ॥ ७ ॥


आभाष्य सोऽत्र जनतां शपथानुविद्धं
उच्चैरिदं वचनमुद्धृतदोर्बभाषे ।
उत्पत्स्यते जगति विश्वजनीनवृत्तिः
विश्वज्ञ एव भगवानचिरादिहेति ॥ ८ ॥


सद्वीपवारिनिधिसप्तकभूतधात्र्या
मध्येऽपि कर्मभुवि भारतनामखंडे ।
काले कलौ सुविमलान्वयलब्धजन्मा
सन्मध्यगेहकुलवौलिमणिर्द्विजोऽभूत् ॥ ९ ॥


वेदाद्रिसद्रजतपीठपुरेश्वराभ्यां
ग्रामो विभूषिततरः शिवरूप्यनामा ।
हेमाद्रिराजविभुराजदिलावृताभः
तस्याभवद्गुरुगुणः खलु मूलभूमिः ॥ १० ॥


रामाधिवेशितहरिस्वसृवौलिमाला-
राजद्विमानगिरिशोभितमध्युवास ।
क्षेत्रं स पाजकपदं त्रिकुलैककेतुः
कं यद्दधाति सततं खलु विश्वपाजात् ॥ ११ ॥


अर्थं कमप्यनवमं पुरुषार्थहेतुं
पुंसां प्रदातुमुचितामुचितस्वरूपाम् ।
कन्यां सुवर्णलसितामिव वेदविद्यां
जग्राह विप्रवृषभप्रतिपादितां सः ॥ १२ ॥


रेमेऽच्छयोपनिषदेव महाविवेको
भक्त्येव शुद्धकरणः परमश्रिताऽलम् ।
मिथ्याभिमानरहितः परयेव मुक्त्या
स्वानंदसंततिकृता स तया द्विजेंद्रः ॥ १३ ॥


तस्य प्रभोश्चरणयोः कुलदेवताया
भक्तिं बबंध निजधर्मरतः स धीरः ।
विज्ञातभारतपुराणमहारहस्यं
यं भट्ट इत्यभिवदंति जना विनीतम् ॥ १४ ॥


गोविंदसुंदरकथासुधया स नृाणां
आनंदयन्न किल केवलमिंद्रियाणि ।
किंतु प्रभो रजतपीठपुरे पदाब्जं
श्रीवल्लभस्य भजतामपि दैवतानाम् ॥ १५ ॥


इत्थं हरेर्गुणकथासुधया सुतृप्तो
नैर्गुण्यवादिषु जनेष्वपि साग्रहेषु ।
तत्त्वे स कालचलधीरतिसंशयालुः
धीमान् धिया श्रवणशोधितया प्रदध्यौ ॥ १६ ॥


त्राता य एव नरकात् स हि पुत्रनामा
मुख्यावनं न सुलभं पुरुषादपूर्णात् ।
तस्मात् समस्तविदपत्‍यमवद्यहीनं
विद्याकराकृति लभेमहि कैरुपायैः ॥ १७ ॥


पूर्वेऽपि कर्दमपराशरपांडुमुख्या
यत्सेवया गुणगणाढ्यमपत्यमापुः ।
तं पूर्णसद्गुणतनुं करुणामृताब्धिं
नारायणं कुलपतिं शरणं व्रजेम ॥ १८ ॥


इत्थं विचिंत्य स विचिंत्यमनन्यबंधुः
प्रेष्ठप्रदं रजतपीठपुराधिवासम् ।
भक्त्या भवाब्धिभयभंगदया शुभात्मा
भेजे भुजंगशयनं द्विषडब्दकालम् ॥ १९ ॥


पत्न्या समं भगवतः स भजन् पदाब्जं
भोगान् लघूनपि पुनर्लघयांचकार ।
दांतं स्वयं च हृदयं दमयांचकार
स्वच्छं च देहमधिकं विमलीचकार ॥ २० ॥


तीव्रैः पयोव्रतमुखैर्विविधैर्व्रताग्रैः
जायापती गुणगणार्णवपुत्रकामौ ।
संपूर्णपूरुषमतोषयतां नितांतं
देवेरिताविव पुराऽदितिकश्यपौ तौ ॥ २१ ॥


नाथस्य भूरिकरुणासुधयाऽभिषिक्तौ
श्रीश्रीधरप्रततिसारशरीरयष्टी ।
भूरिव्रतप्रभवदिव्यसुकांतिमंतौ
तौ देहशुद्धिमतिमात्रमथालभेताम् ॥ २२ ॥


कांतादृतौ समुचितेऽथ बभार गर्भं
सा भूसुरेंद्रदुहिता जगतां सुखाय ।
अच्छांबरेव रजनी परिपूरिताशा
भाविन्यपास्ततमसं विधुमाद्यपक्षात् ॥ २३ ॥


तं पूर्वपक्षसितबिंबमिव प्रवृद्धं
यावद् द्विजेंद्रवनिता सुषुवेऽत्र तावत् ।
अंशेन वायुरवतीर्य स रूप्यपीठे
विष्णुं प्रणम्य भवनं प्रययौ तदीयम् ॥ २४ ॥


संपूर्णलक्षणचणं नवराजमान-
द्वारांतरं परमसुंदरमंदिरं तत् ।
राजेव सत्पुरवरं भुवनाधिराजो
निष्कासयन् परमसौ भगवान् विवेश ॥ २५ ॥


संतुष्यतां सकलसन्निकरैरसद्भिः
खिद्येत वायुरयमाविरभूत् पृथिव्याम् ।
आख्यानितीव सुरदुंदुभिमंद्रनादः
प्राश्रावि कौतुकवशैरिह मानवैश्च ॥ २६ ॥


नाथं निषेव्य भवनानतिदूरमाप्तः
प्राज्ञो महप्रकृतदुंदुभिनादपूर्वात् ।
पुत्रोद्भवश्रवणतो महदाप्य सौख्यं
ज्ञानं परोक्षपदमप्‍यमतेष्टहेतुम् ॥ २७ ॥


आविश्य वेश्म निजनंदनमिंदुवक्त्रं
भूयोऽभिनंद्य स मुकुंददयां प्रवंद्य ।
जातस्य तस्य गुणजातवहस्य जात-
कर्मादिकर्मनिवहं विदधे सुकर्मा ॥ २८ ॥


ज्ञानार्थमेव यदभूदसुदेव एष
यद्वासुदेवपदभक्तिरतः सदाऽसौ ।
तद्वासुदेवपदमन्ववदन् सुरेंद्राः
तातेन यन्निगदितं सुतनामकर्त्‍रा ॥ २९ ॥


पातुं पयांसि शिशवे किल गोप्रदोऽस्मै
पूर्वालयः स्वसुतसूनुतया प्रजातः ।
निर्वाणहेतुमलभिष्ट परात्मविद्यां
दानं ध्रुवं फलति पात्रगुणानुकूल्‍यात् ॥ ३० ॥


अत्रस्तमेव सततं परिुल्लचक्षुः
कांत्या विडंबितनवेंदु जगत्यनर्घम् ।
तत् पुत्ररत्नमुपगृह्य कदाचिदाप्तः
स्वस्वामिने बुध उपायनमार्पयत् सः ॥ ३१ ॥


नत्वा हरिं रजतपीठपुराधिवासं
बालस्य संपदमनापदमर्थयित्‍वा ।
साकं सुतेन परिवारजनान्‍वितोऽसौ
प्रायान्निशीथसमये निजमेव धाम ॥ ३२ ॥


दोषेयुषां सममनेन वनेऽतिभीमे
तत्क्रीडितग्रह इहैकतमं तुतोद ।
उद्वांतरक्‍तमवलोक्य तमभ्यधायि
केनाप्यहो न शिशुतुत् कथमेष इत्थम् ॥ ३३ ॥


आविश्य पूरुषमुवाच महाग्रहोऽसौ
अस्मद्विहारसमयोपगतान् समस्तान् ।
यच्छक्तिगुप्तिरहितानलमस्मि हंतुं
लोकेश्वरः स बत बालतमः किलेति ॥ ३४ ॥


स्तन्येन बालमनुतोष्य मुहुः स्वधाम्नो
माता कदाचन ययौ विरहासहाऽपि ।
विश्वस्य विश्वपरिपालकपालनाय
कन्यां निजामनुगुणां किल भीरुरेषा ॥ ३५ ॥


सा बालकं प्ररुदितं परिसांत्वयंती
मुग्धाक्षरेण वचसाऽनुनिनाय मुग्धा ।
मा ताततात सुमुखेति पुनः प्ररोदीः
माता तनोति रुचितं त्वरितं तवेति ॥ ३६ ॥


रोदे क्रियासमभिहारत एव वृत्तेः
पोतस्य मातरि चिरादपि नाऽऽगतायाम् ।
जग्राह बालमथ चैक्षत मातृमार्गं
साऽपि क्रियासमभिहारत एव बाला ॥ ३७ ॥


कर्तव्यमौढ्यमभिपद्य निरूप्य सा तं
प्राभोजयत् खलु कुलित्थकुलं प्रपक्वम् ।
शीतं पयोऽपि सततं परिपाययंती
यस्योष्णरोगमतिवेलमशंकतांबा ॥ ३८ ॥


नूनं पिपासुरतिरोदिति हंत बालो
धिङ् मां दयाविरहितां परकृत्यसक्ताम् ।
इत्याकुला गृहमुपेत्य तदा प्रसन्नं
पूर्णोदरं सुतमवैक्षत विप्रपत्नी ॥ ३९ ॥


पृष्ट्वाऽवगम्य सकलं च ततः प्रवृत्तं
यूनां च दुःसहमिदं शिशुनोपभुक्‍तम् ।
इत्थं विचिंत्य तनयां बहु भर्त्सयंत्या
भीतं तयोत कुपितं मनसाऽनुतप्‍तम् ॥ ४० ॥


आरोग्यशालिनि तदाऽपि पुरेव पुत्रे
विस्मेरतामुपजगाम जनन्यमुष्य ।
यस्य त्रिलोकजननी जननी विषेऽपि
पीते न विस्मयमवाप समस्तशक्तेः ॥ ४१ ॥


स्तन्यं मुहुः किल ददौ जननी गृहीत्वा
क्षेमाय तं किल दधज्जनको जजाप ।
अन्यो जनोऽपि किल लालयति स्म किंतु
सर्वोऽपि तन्मुखसुहासरसायनोत्कः ॥ ४२ ॥


देवादिसद्भिरनुपालितयाऽऽदरेण
देव्यात्मनेव विलसत्पदया नितांतम् ।
अव्यक्तया प्रथमतो वदनेऽस्य वाण्या
शालीनयेव भुवनार्चितया विजह्रे ॥ ४३ ॥


पाग्रिंखणं स्वयमथ स्थितमेष चक्रे
पश्चाद्गतिं परिचयेन किल क्रमेण ।
विश्वस्य चेष्टितमहो यदनुग्रहेण
सर्वं तदस्य पवनस्य विडंबनं हि ॥ ४४ ॥


पुच्छांतमच्छमवलंब्य कदाचिदेषः
प्रातर्व्रजाद्‍व्रजत एव निजर्षभस्य ।
प्रायात् प्रियस्य सहसा स्वजनैरदृष्टो
नानावनेषु चरतश्चरतस्तृणानि ॥ ४५ ॥


उत्तुंगशृंगलसितस्य महिष्ठमूर्तेः
पादावृतावनितलस्य सुरंध्रकस्य ।
आश्रित्य तस्य शुशुभेऽवयवैकदेशं
बालो दिवाकर इवोदयपर्वतस्य ॥ ४६ ॥


लीलां करोति नु गृहांतरगो नु बालः
कूपांतरे नु पतितः प्रकृतिस्वतंत्रः ।
इत्थं विचिंत्य स मुहुः स्वजनो विमृग्य
हंतानवेक्ष्य तनयं हृदि तापमाप ॥ ४७ ॥


बालस्य बालपरिलंबनगोचरं तत्
व्यश्वस्यतापि वचनं वनगोचरोक्तम् ।
यत् सायमैक्षत जनः शिशुमाव्रजंतम्
एकाब्दकं वृषभबालकृतावलंबम् ॥ ४८ ॥


चिंतामणींद्रमिव चिंतितदं दरिद्रो
विज्ञानमार्गमिव विष्णुपरं मुमुक्षुः ।
नष्टं च नंदनमिति स्वजनोऽस्य लब्ध्वा
नाथस्य तस्य तमनुग्रहमेव मेने ॥ ४९ ॥


लीलावसानसमये सहसा कदाचित्
आर्योऽमुनाऽभ्यवहृतिं प्रति चोद्यमानः ।
रोद्धैष नोऽस्ति धनिको वृषविक्रयीति
प्रोवाच नंदनमुखेंदुमवेक्ष्य मंदम् ॥ ५० ॥


लीलाकरेण स करेण सुकोमलेन
बीजांतराणि किल कानिचिदाशु तस्मै ।
स्मित्वाऽर्भकोऽभिमतनिष्कपदे यदाऽदात्
आदत्त तानि धनिको बहुमानपूर्वम् ॥ ५१ ॥


लब्धं सुतादिति वदन् द्विजपुंगवेन
कालांतरे निजधने प्रतिदित्सितेऽपि ।
साक्षादमानवनवाकृतितः स लेभे
बीजच्छलेन पुरुषार्थमहो विशिष्टम् ॥ ५२ ॥


वासुदेवमिह वासुदेवता-
सत्कलामभिननंद तं जनः ।
वासुदेवमिति वासुदेवसन्-
नामकं विविधलीलमर्भकम् ॥ ५३ ॥


इति विहरति मह्यां विष्णुदासेऽपि गूढे
समजनि सुजनानां चित्तमानंदपूर्णम् ।
उदयति घनमालालीनभानौ च भानौ
ननु जननयनाब्जैर्लभ्यतेऽलं विकासः ॥ ५४ ॥


॥ इति श्रीमत्कविकुलतिलकश्रीत्रिविक्रमपंडिताचार्यसुत-
श्रीनारायणपंडिताचार्यविरचिते
श्रीमत्सुमध्वविजये महाकाव्ये

आनंदांके द्वितीयः सर्गः ॥
********

sumadhwa vijaya chapter 3

अथ कदाचन सुंदरनंदन-
स्मितमुखेंदुदृशां दयितौ नृणाम् ।
महमितो निजबंधुमुदे मुदा
प्रययतुः स्वजनैः सह दंपती ॥ १ ॥


स्वजनतापगमागमसंगम-
प्रतिसभाजितपूर्वकसंभ्रमे ।
अविदुषी जननीति स बालकः
शरणतो रणतो निरगान्नृभिः ॥ २ ॥


क्व नु यियाससि तात न सांप्रतं
स्वजनसंत्यजनं तव सांप्रतम् ।
इति विभुः पथिकैरुदितो व्रजन्
स्मितमनाकुलमुत्तरमातनोत् ॥ ३ ॥


त्वरितमेत्य स काननदेवता-
सदनमत्र ननाम रमापतिम् ।
अपि ततः प्रगतो लघु नारिके-
ल्युपपदांतरसद्मगतं च तम् ॥ ४ ॥


नलिननाभनिभालनसंमदा-
गमविकस्वरभास्वरलोचनः ।
जनमनोनयनांबुजभास्करो
रजतपीठपुरं प्रययावसौ ॥ ५ ॥


सुहयमेधगणातिशयालवो
हरिनमस्कृतयः सुकृता इमाः ।
इति सुरैरपि भूसुरमंडलैः
समनमत् स सविस्मयमीक्षितः ॥ ६ ॥


न हि हरिं सततं न नमत्यसौ
न च न पश्यति नापि न वंदते ।
अपि तथेति विधाय विशेषतः
स ननु साधुजनान् समशिक्षयत् ॥ ७ ॥


अनवलोक्य सुतं सुतवत्सलो
मृगयति स्म महीसुरपुंगवः ।
मुहुरपृच्छदमुष्य गतिं नरान्
पथि पथि प्रगतोऽनुपदं द्रुतम् ॥ ८ ॥


जनसदागतिसूचितवर्त्मना
प्रतिपदं व्रजता परया तृषा ।
द्विजमहामधुपेन मनोहरं
स्मितमलाभि सुताननवारिजम् ॥ ९ ॥


विरहदूनतयोद्गमनोन्मुखं
न्यरुणदश्रु पुरा स ययोर्दृशोः ।
अथ तयोः प्रमदोत्थितमप्यदः
प्रतिनिरुध्य गिरं गुरुरब्रवीत् ॥ १० ॥


अयि सुतेदमुदाहर तत्त्वतो
ननु समागतवानसि सांप्रतम् ।
स्वजनतारहितस्य तु कोऽत्र ते
सहचरोऽर्भक दीर्घतमे पथि ॥ ११ ॥


जनकवाचमिमामवधारयन्
कलमुदाहरदंबुरुहेक्षणः ।
स्वपदमाव्रजतो व्रजतोऽप्यतो
ननु सखा मम काननगो विभुः ॥ १२ ॥


तदितरायतनात्तु यदाऽगमं
कृतनतिः खलु तत्र हरिः सखा ।
अहमिहापि महेंद्रदिगालयं
प्रणतवानुत यावदधीश्वरम् ॥ १३ ॥


अपि ततोऽहमुपेत्य सहामुना
भगवतेऽत्र सते प्रणतिं व्यधाम् ।
इति निगद्य विभाति शिशुः स्म वि-
स्मितसभाजनचीर्णसभाजनः ॥ १४ ॥


विरहितस्वजनं चरणप्रियं
विविधभूतभयंकरवर्त्मनि ।
अयि कृपालय पालय बालकं
लघुशुभस्य ममेत्यनमद् द्विजः ॥ १५ ॥


तमुपगृह्य सुतं सुतपोनिधिः
गृहमसौ गृहीणीसहितो ययौ ।
उदयतीति हि बालदिवाकरे
स्मितमभूत् सुजनाननवारिजम् ॥ १६ ॥


वरविमानगिरावपि चंडिका
शिशुमहो जननी तमलालयत् ।
अपरथा परितुष्टमनाः कथं
चिरमिहैष वसेद्विसहायकः ॥ १७ ॥


सकलशब्दमयी च सरस्वती
सततमानमति स्वयमेव यम् ।
द्विजवरोऽथ कदाचन मातृकाः
किल सुतं परिचाययति स्म तम् ॥ १८ ॥


लिपिकुलं ननु तात गते दिने
लिखितमेव पुनर्लिखितं कुतः ।
इति निजप्रतिभागुणभावितं
हरिपदस्य वचस्तमनंदयत् ॥ १९ ॥


शिशुरसौ प्रतिभांबुधिरित्यलं
जनमनोवचनग्रहपीडना ।
न भवतादिति तं विजनस्थले
स्वतनयं समशिक्षयदेषकः ॥ २० ॥


महवता स्वजनेन समीरित-
स्वजननीसहितेन कदाचन ।
रुचिरवाचनयाऽर्चितवाक्छ्रिया
प्रतियये प्रभुणा घृतवल्ल्यपि ॥ २१ ॥


परिषदा नितरां परिवारितः
शिवपदः किल धौतपटोद्भवः ।
इह कथां कथयन् ददृशे ततः
पृथुधिया पृथुकाकृतिनाऽमुना ॥२२ ॥


इदमुवाच विचारविचक्षणः
शुचि वचः शनकैः स जनांतरे ।
अपरथा कथितं कथक त्वया
ननु मतान्महतामिति सस्मितम् ॥ २३ ॥


अगणयन्न शिवं जनता तदा
सवचने वसुदेवसुताह्वये ।
मुखरमिच्छति को मृगधूर्तकं
प्रकृतहुंकृतसिंहशिशौ सति ॥ २४ ॥


अथ कथां कथयेति तदा जने
गदितवत्युचितार्थमुदाहरत् ।
स समलाल्यत विस्मयिर्भिर्नरै-
रपि सुरैर्विजयांकुरपूजकैः ॥ २५ ॥


स जननीसहितो जनकं गृहे
प्रगतवांस्तमुदंतमवेदयत् ।
निगद तात शिवः कथकः स किं
वितथगीरथवाऽहमितीरयन् ॥ २६ ॥


ननु सुतावितथं कथितं त्वये-
त्यमुमुदीर्य सविस्मयमस्मरत् ।
प्रकृतितः कृतिता खलु मे शिशोः
मदधिनाथदयोदयजेत्यसौ ॥ २७ ॥


कथयतां प्रथमे कथयत्यलं
स्वजनके जनसंघवृते कथाम् ।
सकललोकमनोनयनोत्सवः
चतुरधीः स कदाचिदवाचयत् ॥ २८ ॥


विविधशाखिपदार्थनिवेदने
लिकुचनाम्नि तदाऽनुदितार्थके ।
किमिति तात तदर्थमवर्णयन्
कथयसीति शनैरयमब्रवीत् ॥ २९ ॥


अवदतीति पितर्यपि चोदिते
प्रतिबुभुत्सुषु तत्र जनेष्वपि ।
अयमुदीर्य तदर्थमवाप्तवान्
परिषदो ह्यसमानसुमाननाम् ॥ ३० ॥


बहुविधैश्चरितैरिति चारुभिः
सकललोककुतूहलकारिणम् ।
द्विजवरेण वयस्युचिते स्थितं
तमुपनेतुमनेन दधे मनः ॥ ३१ ॥


समुचितग्रहयोगगुणान्वितं
समवधार्य मुहूर्तमदूषणं ।
प्रणयबंधुरबांधववानसौ
द्विजकुलाकुलमुत्सवमातनोत् ॥ ३२ ॥


विविधवेदतया विजिहीर्षवो
वदनरंगपदेऽस्य चिराय याः ।
सुरवरप्रमदा अपि सप्रिया
अभिननंदुरहो वियतो महम् ॥ ३३ ॥


विहितसाधनसाधितसत्क्रियो
ज्वलनमुज्ज्वलधीर्ज्वलयन्नयम् ।
उपनिनाय सुतं समलंकृतं
कुशलिनं कुशलीकृतशीर्षकम् ॥ ३४ ॥


परिचराग्निगुरू चरितव्रतः
सुचरणः पठ साधु सदागमान् ।
इति गुरोसिजगद्गुरुशिक्षणे
स्फुटमहासि सुरैः कृतसाक्षिभिः ॥ ३५ ॥


जितकुमारगुणं सुकुमारकं
निजकुमारमवेक्ष्य निरंतरम् ।
समुचिताचरणे चतुरं स्वतः
क्षितिसुरो मुदमायत शिक्षयन् ॥ ३६ ॥


सपटखंडमकिंचनवत् क्वचित्
स्वविभवानुचितं चरणादिकम् ।
भुवनभर्तुरहो स्वनिगूहनं
सुरसभासु कुतूहलमातनोत् ॥ ३७ ॥


अविरलैर्गरलोष्मभिराकुली-
कृतसमस्तजनो विचचार यः ।
क्वचिदमुं निजिघांसुरशांतिमान्
उपससर्प स सर्पमयोऽसुरः ॥ ३८ ॥


त्वरितमुद्यतविस्तृतमस्तकः
प्रतिददंश यदैनमविक्षतम् ।
प्रभुपदारुणचारुतरांगुली-
विहृतिपिष्टतनुः प्रतताम सः ॥ ३९ ॥


गरुडतुंडमिव प्रतिपन्नवान्
द्विजकुमारपदं स ममार च ।
समुचितं चरितं महतामिदं
सुमनसो मनसेष्टमपूजयन् ॥ ४० ॥


गिरिशगुर्वमरेंद्रमुखैश्च य-
च्चरणरेणुरधारि सुराधिपैः ।
क्षितिसुरांघ्र्यभिवंदनपूर्वकं
स विदधेऽध्ययनं छलमानुषः ॥ ४१ ॥


करतले खलु कंदुकवत् सदा
सकलया कलया सह विद्यया ।
अरिधरेण समं स्फुरितं गुरोः
मनसि तस्य विडंबयतो जनान् ॥ ४२ ॥


अनधिकैरधिकैश्च वयस्यथो
बहुभिरध्ययनोपरमांतरे ।
अनिकटे वटुभिः पटुभिर्गुरोः
स विजहार सुखी सखिभिः समम् ॥ ४३ ॥


पदमुदीर्य जवेन यियासितं
द्रुतसखेष्वभवत् स पुरःसरः ।
अयमयत्नतयेति न विस्मयो
ननु मनोजवजित् पवनो ह्यसौ ॥ ४४ ॥


प्लवनतेजसि हंत न केवलं
विजितवान् स तदा सकलान् जनान् ।
प्रभुनिदेशकरो हनुमत्तनौ
ननु जिगाय स वालिसुतादिकान् ॥ ४५ ॥


जलविहारपराजयिभिः स्पृधा
सखिभिरीरितवारिपरिश्रितम् ।
वदनमाकुललोचनमादधे
स्मितममुष्य हि कंचन विभ्रमम् ॥ ४६ ॥


स शनकैर्बलिनोऽयुगपद्गतान्
प्रविहृतेषु सखीन् निरपातयत् ।
अशनकैर्युगपत्प्रकृताहवान्
सहसितो द्विजसूनुरयत्नवान् ॥ ४७ ॥


ग्रहणनिग्रहणे ग्रहणे धृढे
गुरुभरोद्धरणादिविधौ पटौ ।
इह विभावुपचारधिया नृणां
ऋतमयं ननु भीम इतीरितम् ॥ ४८ ॥


विहरतीति पठत्यपि न स्फुटं
स्वगृहगामिनि चाद्रुतमायति ।
परितुतोष न तत्र जगद्गुरौ
स किल पूगवनान्वयजो द्विजः ॥ ४९ ॥


अथ कदाचन सोऽध्ययनांतरे
तमवदत् कुपितोऽन्यमनस्विनम् ।
पठसि नो शठ ते सखिभिः समं
किमिति नित्यमुदासितधीरिति ॥ ५० ॥


गुणनिका चरणादिकगोचरा
न मम हृद्दयितेत्युदितेऽमुना ।
वद विशारदवाद यथेप्सितं
त्वमुपरीत्यवदद्धरणीसुरः ॥ ५१ ॥


सकललक्षणशिक्षणमूलभूः
श्रुतिसमामननं स्खलनोज्झितम् ।
न खलु केवलमस्य गुरोर्व्यधात्
सुमनसामपि तत्र कुतूहलम् ॥ ५२ ॥


प्रियवयस्यशिरोगुरुवेदनाम्
अशमयत्सहजामपि दुस्सहाम् ।
स विपिने विजने मुखवायुना
श्रवणगोचरितेन कदाचन ॥ ५३ ॥


अधिगतोपनिषच्च सकृच्छ्रुता
प्रकटभागवतीति न विस्मयः ।
अधिगता ननु जात्वपि न श्रुताः
प्रतिभया श्रुतयः शतशोऽमुना ॥ ५४ ॥


साक्षादथोपनिषदो विभुरैतरेय्याः
पाठच्छलेन विजनेऽर्थरसान् ब्रुवाणः ।
अध्यापकाय विततार विमोक्षबीजं
गोविंदभक्तिमुचितां गुरुदक्षिणां सः ॥ ५५ ॥


अयि स्वामिन् दुष्टान् दमयदमय व्यक्तमचिराद्
गुणान् गूढान् विष्णोः कथयकथय स्वान् प्रमदयन् ।
तदानंदं तन्वन्निति सुमनसां सोऽनुसरतां
अनुज्ञामादत्त त्रिभुवनगुरुर्ब्राह्मणगुरोः ॥ ५६ ॥



॥ इति श्रीमत्कविकुलतिलकश्रीत्रिविक्रमपंडिताचार्यसुत श्रीनारायणपंडिताचार्यविरचिते श्रीमत्सुमध्वविजये महाकाव्ये आनंदांके तृतीयः सर्गः ॥
********

sumadhwa vijaya chapter 4


अथैष सल्लोकदयासुधार्द्रया सदागमस्तेननिरासकामया ।
रमावरावासभुवा विशारदो विशालयाऽचिंतयदात्मनो धिया ॥ १ ॥


अनन्यसंगाद्गुणसंगिता हरे-
र्जनस्य मानं तु विशिष्टचेष्टितम् ।
असंगमस्मात् प्रकटीकरोम्यहं
निजं भजन् पारमहंस्यमाश्रमम् ॥ २ ॥


मम प्रभोर्नापरथा हि शोभते
द्विषत्सु विष्णुं यददंडधारणम् ।
हरिस्वसा नन्वचिरादसद्भिदे
भवेदतो नास्मि च दंडधारकः ॥ ३ ॥


विचिंतयन्नित्थमनंतचिंतकः
समस्तसंन्यासनिबद्धनिश्चयः ।
असावनुज्ञार्थमथानमद्धरिं समस्तसंव्यापिनमात्मदायगम् ॥ ४ ॥


निजे जने किं नमसीति पृच्छति
ब्रुवन् स्ववस्तुप्रणतिं व्यधामिति ।
गुरोः किलान्वेषणवान् जगद्गुरुः
तदा जगामाखिललोकशिक्षकः ॥ ५ ॥


यतिर्यतात्मा भुवि कश्चनाभव-
द्विभूषणो भूरिविरक्तिभूषणः ।
न नाममात्राच्छुचिमर्थतोऽपि यं
जनोऽच्युतप्रेक्षमुदाहरत् स्फुटम् ॥ ६ ॥


पुरैष कृष्णाकरसिद्धशुद्धिमद्-
वरान्नभुक्त्या किल पांडवालये ।
विशोधितात्मा मधुकृत्प्रवृत्तिमान्
चचार कांश्चित् परिवत्सरान् मुदा ॥ ७ ॥


अभूत्कुशास्त्राभ्यसनं न पातकं
क्रमागताद्विप्रतिसारतो यतेः ।
यथा कुशस्त्राध्यसनं मुरद्विषः
पदांबुजे व्याधवरस्य गर्हितम् ॥ ८ ॥


विनीतमाम्नायशिरोविशारदं
सदैव तत्त्वं प्रबुभुत्सुमादरात् ।
गुरुर्विदित्वोपगतां निजां मृतिं
कदाचिदूचे तमुपह्वरे गिरम् ॥ ९ ॥


अहं स्वयं ब्रह्म न किंचिदस्ति मत्-
परं विजृंभेत यदा स्फुटं चितिः ।
इतीह मायासमयोपपादितं
निरन्वयं सुव्रत मा स्म विश्वसीः ॥ १० ॥


यदेतदात्मैक्यमुपास्तिचोदितं
न मे गुरोरप्यपरोक्षतां गतम् ।
पुरातनानामपि सौम्य कुत्रचित्
ततो मुकुंदं भज संविदे मुदा ॥ ११ ॥


इतीदमादिश्य वचो वचस्विनि
स्वके गुरौ लोकमथान्यमीयुषि ।
असेवताऽऽलोच्य मुहुर्गुरोर्गिरं
स रूप्यपीठालयमिंदिरावरम् ॥ १२ ॥


सुभक्तिना तेन स भक्तवत्सलो
निषेवितस्तत्र परं बुभुत्सुना ।
भविष्यतः शिष्यवराद्धि विद्धि माम्
इति प्रविष्टः पुरुषं तमभ्यधात् ॥ १३ ॥


प्रतीक्षमाणं तमनुग्रहं मुदा
निषेवमाणं पुनरंबुजेक्षणम् ।
सतां गुरुः कारणमानुषाकृतिः
यतिं प्रशांतं तमुपाससाद सः ॥ १४ ॥


सुतं यतींद्रानुचरं विरागिणं
निशम्य संन्यासनिबद्धमानसम् ।
सुवत्सलौ रूप्यतलालयस्थितं
वियोगतांतौ पितरौ समीयतुः ॥ १५ ॥


वराश्रमस्ते जरतोरनाथयोः
न जीवतोः स्यादयि नंदनावयोः ।
सयाचनं वाक्यमुदीर्य ताविदं
परीत्य पुत्राय नतिं वितेनतुः ॥ १६ ॥


नतिर्न शुश्रूषुजनाय शस्यते
नतं भवद्भ्यां स्फुटमत्र सांप्रतम् ।
अहो विधात्रा स्वयमेव दापिता
तदभ्यनुज्ञेति जगाद स प्रभुः ॥ १७ ॥


अनुत्तरज्ञः स तमर्थयन् पुन-
र्यतींद्रमानम्य गतः प्रियायुतः ।
गृहे वसन् कल्पसमान् क्षणान् नयन्
सुताननेंदोरनिशं ततोऽस्मरत् ॥ १८ ॥


स चिंतयन् पुत्रमनोरथं शुचा
पुनश्च तीर्त्वोपगतो महानदीम् ।
यतीश्वरानुव्रतमात्मनंदनं
तमैक्षत ग्रामवरे मठांतरे ॥ १९ ॥


स जातकोपाकुलितो धरासुरो
महात्मनां लंघनभीरुरप्यलम् ।
सुतस्य कौपीनधृतौ हि साहस-
प्रतिश्रवो मे दृढ इत्यभाषत ॥ २० ॥


क्षणेन कौपीनधरो निजं पटं
विदार्य हे तात कुरुष्व साहसम् ।
इतीममुक्त्वा प्रभुरब्रवीत् पुनः
शुभांतरायं न भवांश्चरेदिति ॥ २१ ॥


न पुत्र पित्रोरवनं विना शुभं
वदंति संतो ननु तौ सुतौ मृतौ ।
निवर्तमाने न हि पालकोऽस्ति नौ
त्वयीति वक्तारममुं सुतोऽब्रवीत् ॥ २२ ॥


यदा विरक्तः पुरुषः प्रजायते
तदैव संन्यासविधिः श्रुतौ श्रुतः ।
न संगहीनोऽपि परिव्रजामि वाम्
अहं तु शुश्रूषुमकल्पयन्निति ॥ २३ ॥


बहुश्रुतत्वाद्यदि तत्सहे बलात्
न सा सवित्री विरहं सहेत ते ।
इति द्विजेनाभिहितेऽनमत् स तं
भवाननुज्ञां प्रददात्विति ब्रुवन् ॥ २४ ॥


विचिंत्य विद्वान् स निरुत्तरीकृत-
स्तथाऽस्तु माताऽनुवदेद्यदीति तम् ।
उदीर्य कृच्छ्रादुपगम्य मंदिरं
प्रियासकाशे तमुदंतमब्रवीत् ॥ २५ ॥


निशाचरारेरिव लक्ष्मणः पुरा
वृकोदरस्येव सुरेंद्रनंदनः ।
गदोऽथ शौरेरिव कर्मकृत्प्रियः
सुभक्तिमान् विश्वविदोऽनुजोऽभवत् ॥ २६ ॥


कदाचिदाप्यालयबुद्धिरालयं
निवेदयन् पालकमेनमेतयोः ।
दृढस्वसंन्यासनिषेधनिश्चयां
धवानुमत्येदमुवाच मातरम् ॥ २७ ॥


वराश्रमाप्तिं मम संवदस्व मां
कदाचिदप्यंब यदीच्छसीक्षितुम् ।
यदन्यथा देशमिमं परित्यजन्
न जातु दृष्टेर्विषयो भवामि वः ॥ २८ ॥


इति ब्रुवाणे तनये कदाचिद-
प्यदर्शनं तस्य मृतेर्निदर्शनम् ।
विचिंत्य पर्याकुलिता चिकीर्षितं
सुतस्य कृच्छ्रान्न्यरुणन्न सा शुभा ॥ २९ ॥


अथोपगम्यैष गुरुं जगद्गुरुः
प्रसाद्य तं देववरप्रसादितः ।
सदा समस्ताश्रमभाक् सुरेश्वरो
विशेषतः खल्वभजद्वराश्रमम् ॥ ३० ॥


क्रियाकलापं सकलं स कालविद्
विधानमार्गेण विधाय केवलम् ।
सदा प्रसन्नस्य हरेः प्रसत्तये
मुहुः समस्तन्यसनं समभ्यधात् ॥ ३१ ॥


अनंतमात्रांतमुदाहरंति यं
त्रिमात्रपूर्वं प्रणवोच्चयं बुधाः ।
तदाऽभवद्भाविचतुर्मुखाकृतिः
जपाधिकारी यतिरस्य सूचितः ॥ ३२ ॥


गुणानुरूपोन्नति पूर्णबोध इ-
त्यमुष्य नाम द्विजवृंदवंदितः ।
उदाहरद्भूरियशा हि केवलं
न मंत्रवर्णः स च मंत्रवर्णकः ॥ ३३ ॥


निरंगरागं मुखरागवर्जितं
विभूषणं विष्टपभूषणायितम् ।
अमुं धृताषाढमवेक्ष्य मेनिरे स्वभावशोभाऽनुपमेति जंतवः ॥ ३४ ॥


भुजंगभूतेशविहंगपादिकैः
प्रवंदितः सावसरप्रतीक्षणैः ।
ननाम सोऽयं गुरुपूर्वकान् यतीन्
अहो महीयो महतां विडंबनम् ॥ ३५ ॥


वराश्रमाचारविशेषशिक्षणं
विधित्सुरस्याचरितं निशामयन् ।
विशेषशिक्षां स्वयमाप्य धीरधीः
यतीश्वरो विस्मयमायतांतरम् ॥ ३६ ॥


स रूप्यपीठालयवासिने यदा
ननाम नाथाय महामतिर्मुदा ।
तदाऽमुनाऽग्राहि नरप्रवेशिना
भुजे भुजेनाशु भुजंगशायिना ॥ ३७ ॥


चिरात् सुतत्त्वं प्रबुभुत्सना त्वया
निषेवणं मे यदकारि तत्फलम् ।
इमं ददामीत्यभिधाय सोऽमुना
तदा प्रणीय प्रददेऽच्युतात्मने ॥ ३८ ॥


अनुग्रहं तं प्रतिगृह्य सादरं
मुदाऽऽत्मनाऽऽप्तां कृतकृत्यतां स्मरन् ।
अभूदसंगोऽपि स तत्सुसंगवान्
असंगभूषा ननु साधुसंगिता ॥ ३९ ॥


यियासति स्वस्तटिनीं मुहुर्मुहुः
नमत्यनुज्ञार्थिनि भूरिचेतसि ।
तमस्मरत् स्वामिनमेव दूनधीः
गुरुर्भविष्यद्विरहाग्निशंकया ॥ ४० ॥


इतस्तृतिये दिवसे द्युनिम्नगा त्वदर्थमास्माकतटाकमाव्रजेत् ।
अतो न याया इति तं तदाऽवदत्
प्रविश्य कंचित् करुणाकरो हरिः ॥ ४१ ॥


तदाज्ञयोपागतजाह्नवीजले
जनोऽत्र सस्नौ सह पूर्णबुद्धिना ।
ततः परं द्वादशवत्सरांतरे
सदाऽऽव्रजेत् सा तदनुग्रहांकिनी ॥ ४२ ॥


गते दिनानां दशके समासके
वराश्रमं प्राप्य सपत्रलंबनम् ।
जिगाय जैत्रान्बहुतर्ककर्कशान्
स वासुदेवाह्वयपंडितादिकान् ॥ ४३ ॥


गुरोः स्वशिष्यं चतुरं चिकीर्षतः प्रचोदनाच्छ्रोतुमिहोपचक्रमे ।
अथेष्टसिद्धिश्छलजातिवारिधिः
निरादरेणापि महात्मनाऽमुना ॥ ४४ ॥


तदाद्यपद्यस्थमवद्यमंडलं
यदाऽवदत् षोडशकद्वयात्मकम् ।
उपर्यपास्तं तदिति ब्रुवत्यसौ
गुरौ तमूचे प्रणिगद्यतामिति ॥ ४५ ॥


भवत्प्रवक्तृत्वसमर्थता न मे
सकोपमित्थं ब्रुवति व्रतीश्वरे ।
अपीह मायासमये पटौ नृणां
बभूव तद्दूषणसंशयांकुरः ॥ ४६ ॥


बुधोऽभिधानं श्रवणं बुधेतरो
ध्रुवं विदध्याद् विमुमुक्षुरात्मनः ।
यतिर्विशेषादिति लोकचोदनात्
प्रवक्ति मायासमयं स्म पूर्णधीः ॥ ४७ ॥


अखंडितोपन्यसनं विसंशयं
ससंप्रदायं प्रवचो दृढोत्तरम् ।
समागमन् श्रोतुममुष्य साग्रहाः
जनाः श्रुताढ्याश्चतुरा बुभूषवः ॥ ४८ ॥


गुरोरुपांते श्रवणे रतैर्द्विजैः
स पंचषैर्भागवते कदाचन ।
बहुप्रकारे लिखितेऽपि वाचिते
प्रकारमेकं प्रभुरभ्यधाद्दढम् ॥ ४९ ॥


परप्रकारेष्वपि संभवत्सु ते
विनिर्णयोऽस्मिन् कथमित्युदीरिते ।
मुकुंदबोधेन महाहृदब्रवीत्
प्रकारमेनं भगवत्कृतं स्फुटम् ॥ ५० ॥


निगद्यतां गद्यमिहैव पंचमे
जगद्गुरोर्वेत्थ कृतिस्थितिं यदि ।
इति ब्रुवाणे यतिसत्तमे स्वयं
तदुक्तमार्गेण जगाद भूरिहृत् ॥ ५१ ॥


अशेषशिष्यैश्च तदाज्ञया तदा
परीक्षणायैक्षि समस्तपुस्तकम् ।
स तत्र हंतैकतमे स्थितं त्यजन्
न तावदध्यायनिकायमभ्यधात् ॥ ५२ ॥


अत्र जन्मनि न यत्पठितं ते
जैत्र भाति कथमित्यमुनोक्ते ।
पूर्वजन्मसु हि वेद पुरेदं
सर्वमित्यमितबुद्धिरुवाच ॥ ५३ ॥


इति बहुविधविश्वाश्चर्यचित्तप्रवृत्तेः
जगति विततिमापन्नूतनाऽप्यस्य कीर्तिः ।
क्षपिततततमस्का भास्करीव प्रभाऽलं
सुजनकुमुदवृंदानंददा चंद्रिकेव ॥ ५४ ॥



॥ इति श्रीमत्कविकुलतिलकश्रीत्रिविक्रमपंडिताचार्यसुत श्रीनारायणपंडिताचार्यविरचिते श्रीमत्सुमध्वविजये महाकाव्ये आनंदांके चतुर्थः सर्गः ॥
*********